ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published March 31, 2015, issue of April 17, 2015.

ישׂראל רודניצקי אינעם פֿאָלקס־אוניווערסיטעט בײַם ייִדישן צענטער

ישׂראל רודניצקי איז אַן אָפֿטער גאַסט אין פּוילן. לעצטנס, האָט ער געהאַלטן אַ לעקציע וועגן זײַנע איבעלעבענישן ווי אַ ייִדיש ייִנגל אין דער צווייטער וועלט־מלחמה אין פּוילן, אינעם פֿאָלקס־אוניווערסיטעט בײַם ייִדישן צענטער אין וואַרשע. רודניצקי האָט געבראַכט מיט זיך זײַן נײַ בוך, „ווען די מלחמה הייבט זיך אָן אַ טאָג שפּעטער‟.

פּערזענלעכע באַריכטן האָבן אין זיי אַ כּוח, וואָס קיין שום געשיכטע־ביכער פֿאַרמאָגן נישט. זיי דערציילן די וועלט־געשיכטע נישט אויף אַן אַבסטראַקטן אופֿן, נאָר דורך די אויגן פֿונעם דערציילער; אין דעם פֿאַל, אַ ייִנגל פֿון 14 יאָר.

„די ראַדיאָ־הילכערס, צווישן איין מלחמה־מאַרש און אַ צווייטן, גיבן איבער, אַז די דײַטשישע טאַנקען זענען אַריבער די פּוילישע גרענעץ לעבן פּאָזנאַן… אָבער וועמען אַרט עס? מיך גייט עס בכלל ניט אָן. איך גיי הײַנט אין שול, אין מײַן נײַער אוניפֿאָרעם. איך וויל, אַז אַלע זאָלן זען: אַ טונקל-בלויער זשאַקעט מיט אָפּגעלייגטע קלאַפּקעס, זילבערנע גלאַנציקע קנעפּ, צוויי רײען, און העל־בלויע קאַנטן אויף די מאַנזשעטן, און דער נומער אויפֿן לינקן אַרבל, בײַם אַקסל — 976.‟

פֿאַרשטייט זיך, אַז באַלד וועט די וועלט אין גאַנצן אַנדערש אויסזען פֿאַרן ייִדישן ייִנגל, אָבער דווקא דער דאָזיקער קינדערישער אַרײַנפֿיר מאַכט דעם איבערקער אַזוי דראַמאַטיש.

רודניצקי איז עולה געווען אין מדינת־ישׁראל אין 1961. ער איז געקומען אין סוכנות, וווּ צוויי פֿרויען זענען געזעסן בײַ קליינע טישלעך און פֿאַרשריבן אויף שרײַבמאַשינקעס די מלחמה-זכרונות פֿון די נײַע עולים. אין די ישׂראלדיקע צײַטונגען האָבן זיך דעמאָלט באַוויזן העסלעכע אַרטיקלען קעגן די באַפֿרײַטע פֿון געטאָ און לאַגערן, אַז זיי זענען געגאַנגען ווי שאָף צו דער שחיטה, ניט קעגנגעשטעלט זיך דער נאַצישער אַרמיי, ווי פּלמ״ח און אצ״ל קעגן די ענגלענדער…

הײַנט, שרײַבט רודניצקי, האָט זיך די לאַגע געביטן. מען וויקלט אײַן די ניצול-געבליבענע אין וואַטע, אָבער מען מאַטערט זייערע אייניקלעך, מען צווינגט זיי צו זען די גאַז-קאַמערן, אַנשטאָט צו לערנען די געשיכטע פֿון ביכער און פֿאָרשונגען וועגן דער ריזיקער טויזנט־יאָריקער קולטור פֿון די ייִדן אין פּוילן.