ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published March 31, 2015, issue of April 17, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

רודניקצקיס כּוונה אינעם בוך איז, אַז זײַנע אייניקלעך „זאָלן געפֿינען כאָטש אַ קליינע שפּאַרונע אין דער משוגע געוואָרענער דיגיטאַלישער וועלט… כּדי ארײַנצוקוקן אין זייער זיידנס פֿאַרלוירענער וועלט‟.

צי קען מען פֿאָרשן ייִדישע געשיכטע אָן דעם קענען ייִדיש?

אונדזערע דײַטשישע שכנים האָבן געעפֿנט אין בערלין אַ נײַעם פּאָרטאַל פֿאַר חורבן־פֿאָרשונג, דער גרעסטער אין אייראָפּע. דער געדאַנק איז צו שאַפֿן אַ מעגלעכקײט צו געפֿינען מאַטעריאַלן פֿון די פֿאַרשיידענע אייראָפּעיִשע און ישׂראלדיקע אינסטיטוטן און אַרכיוון — אַלץ אויף איין אָרט. דער אייראָפּעיִשער פֿאַרבאַנד שטיצט פֿינאַנציעל די דאָזיקע איניציאַטיוו אונטערן נאָמען EHRI, אָדער אייראָפּעיִשער פֿאָרש־אינסטיטוט פֿון חורבן — אַזאַ צענטער וואָלט מסתּמא נישט געקאָנט אויפֿשטיין אין פּוילן, נישט נאָר ווײַל די דײַטשן האָבן מער געלט.

די פּראָבלעם וואָס מיר האָבן אין פּוילן איז, אַז דער צוגאַנג צו אַקאַדעמישער פֿאָרשונג בכלל און חורבן־פֿאָרשונג בפֿרט איז נישט אַלעמאָל אַן ערנסטער. נעמט, למשל, דעם וואַרשעווער אוניווערסיטעט, וואָס פֿאַרנעמט זיך יאָ מיט דער חורבן־פֿאָרשונג, אָבער קיין ייִדיש קענען די סטודענטן דאָרטן זיך נישט לערנען. בכלל, דאָס רובֿ חורבן־פֿאָרשער אין פּוילן קענען נישט קיין ייִדיש. זיי קענען נישט לייענען קיין דאָקומענטן, ווי למשל, עמנואל רינגלבלומס כּתבֿים און אַ סך אַנדערע.

וואָס וועט זײַן מיט קאָרטשאַקס ליטעראַרישער ירושה?

אין פּוילן און מסתּמא אין אַ סך אַנדערע לענדער אויך, ווערן ליטעראַרישע טעקסטן נחלת־הכלל, אַנטדעקט פֿאַר דער געזעלשאַפֿט נאָך זיבעציק יאָר. פֿאַר וואָס קענען דײַנע קינדער ירשענען דײַן דירה, אָבער נישט דײַנע כּתבֿים ווייס איך נישט. אָבער מילא.

אין פּוילן זענען דאָ אַ סך מענטשן, וואָס ווילן נוצן די טעקסטן פֿון יאַנוש קאָרטשאַק פֿאַר טעאַטער, פֿילם וכדומה. יאַנוש קאָרטשאַק איז געווען אַ דאָקטער און דער דירעקטאָר פֿון אַ יתומים־הויז אין וואַרשע.