ידיעות פֿון וואַרשע

News From Warsaw

פֿון קאָבי ווײַצנער

Published March 31, 2015, issue of April 17, 2015.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

יאַנוש קאָרטשאַק צווישן זײַנע תּלמידים
יאַנוש קאָרטשאַק צווישן זײַנע תּלמידים

קאָרטשאַק איז געגאַנגען מיט זײַנע קינדער אין די גאַז-קאַמערן פֿון טרעבלינקע, הגם אַ דײַטשישער אָפֿיצער האָט געוואָלט אים ראַטעווען פֿון טויט, נישט די קינדער. דער דײַטש האָט פּשוט ליב געהאַט זײַנע ביכער.

דאָס איז געווען אין אויגוסט 1942. נאָר וואָס זשע? לויטן פּוילישן געזעץ זענען די אומגעקומענע אין דער מלחמה אָן פּאַפּירן, אָפֿיציעל געשטאָרבן אַ יאָר נאָכן קריג, דאָס הייסט, אין יאָר 1946. ווער ס’איז געבליבן לעבן, האָט געהאַט אַ יאָר זיך צו מעלדן. ערשט דעמאָלט, ווען קיינער מעלדט זיך נישט, דערקלערט מען אים ווי אַ טויטער.

די פֿונדאַציע NOWOCZESNA POLSKA האָט אָבער געטענהט אין געריכט, אַז אינעם פֿאַל פֿון יאַנוש קאָרטשאַק האָבן מיר גענוג ראיות צו וויסן, אַז ער איז אומגעקומען דעם 7טן אויגוסט 1942. במילא זענען שוין אַוועק זיבעציק יאָר פֿון זײַן טויט, און די דאָזיקע פֿונדאַציע קען אַרויסגעבן די ווערק אויף איר אינטערנעט־זײַטל. נאָך דרײַ יאָר דעבאַטעס האָט דער געריכט באַשלאָסן, אַז די פֿונדאַציע איז טאַקע גערעכט.

קאָרטשאַק איז געווען נישט נאָר אַ שרײַבער, נאָר אַ באַקאַנטער דערציִער דערצו. זײַן מאָטאָ איז געווען, אַז אַ קינד דאַרף מען דערציִען ווי אַ מענטש, נישט עפּעס ווי אַן אומוויסנדיק באַשעפֿעניש. קיין ליגן דאַרף מען די קינדער נישט דערציילן. ווען ס׳איז אָבער געקומען דער מאָמענט צו פֿאָרן קיין טרעבלינקע, האָט קאָרטשאַק געמאַכט אַן אָנשטעל, אַז סע גייט די רייד וועגן אַ נאָרמאַלער נסיעה. ער האָט נישט דערציילט די קינדער דעם אמת, כּדי זיי זאָלן זיך נישט דערשרעקן. ווער ווייסט, ווען ער דערציילט זיי יאָ דעם אמת, וואָלטן אפֿשר עטלעכע פֿון זיי זיך געראַטעוועט. קינדער זענען מסוגל צו טאָן כּל־המינים אויסטערלישע זאַכן, און נסים קענען זיך אַ מאָל טרעפֿן אויך.

די ידיעות פֿון וואַרשע ווי אויך ייִדישע נײַעס פֿון אַנדערע לענדער איבער דער וועלט, קאָן מען הערן יעדן טאָג אין אונדזער ראַדיאָ־פּראָגראַם „דער פֿאָרווערטס־קול‟.