די טרערן פֿון דענישן קיניג

Tears of a Danish King

מענטשן‭ ‬פֿון‭ ‬פֿאַרשידענע‭ ‬גלויבנס‭ ‬מאַכן‭ ‬אַ‭ ‬‮„‬שלום–רינג‟‭ ‬אַרום‭ ‬דער‭ ‬שיל‭ ‬אין‭ ‬קאָפּענהאַגען‭, ‬דענמאַרק‭, ‬וווּ‭ ‬אַ‭ ‬ייִדישער‭ ‬וועכטער‭ ‬איז‭ ‬דערשאָסן‭ ‬געוואָרן‭ ‬אין‭ ‬פֿעברואַר‭, ‬שבת‭, ‬דעם‭ ‬14טן‭ ‬מאַרץ
Getty Images
מענטשן‭ ‬פֿון‭ ‬פֿאַרשידענע‭ ‬גלויבנס‭ ‬מאַכן‭ ‬אַ‭ ‬‮„‬שלום–רינג‟‭ ‬אַרום‭ ‬דער‭ ‬שיל‭ ‬אין‭ ‬קאָפּענהאַגען‭, ‬דענמאַרק‭, ‬וווּ‭ ‬אַ‭ ‬ייִדישער‭ ‬וועכטער‭ ‬איז‭ ‬דערשאָסן‭ ‬געוואָרן‭ ‬אין‭ ‬פֿעברואַר‭, ‬שבת‭, ‬דעם‭ ‬14טן‭ ‬מאַרץ

פֿון איתן פֿינקעלשטיין

Published April 02, 2015, issue of April 17, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

עס זײַנען אַוועק יאָרן, און ס׳איז קלאָר געוואָרן, אַז די געשיכטע וועגן דעם וווילן קיניג איז נישט מער ווי אַ שיין מעשׂהלע, אַ לעגענדע. פֿון דעסטוועגן, וואָלט געווען נישט יושרדיק צו פֿאַרשווײַגן דעם פֿאַקט, אַז די דענישע געזעלשאַפֿט האָט באמת אויפֿריכטיק מיטגעפֿילט זייערע ייִדישע שכנים. קיין פֿאַלן פֿון איבערגעבן ייִדן אין די „געסטאַפּאָ‟־הענט מצד די דענישע אײַנוווינער, ווי ס׳איז געשען אויף שריט און טריט אין פֿראַנקרײַך אָדער אין פּוילן, אין שווײץ, בעלגיע אָדער גריכנלאַנד זײַנען אין דענמאַרק נישט געווען. שוין אָפּגערעדט, אַז צום ייִדישן האָב־און־גוטס האָט זיך קיינער נישט צוגערירט.

נישט די דענישע רעגירונג, נישט די בענק, נישט די אינדוסטריעלער, נישט די קונסט־גאַלעריעס און פּריוואַטע קאָלעקציעס זײַנען רײַכער נישט געוואָרן אויפֿן חשבון פֿון דער ייִדישער דערנידערונג און פֿאַרניכטונג. פֿרעגט זיך טאַקע: צוליב וואָס זשע האָט מען דאָ געדאַרפֿט האָבן די מעשׂה וועגן דעם קיניג מיט דער געלער לאַטע?

ווי נאָר צו די בלוטיקע שלאַכטן פֿון דער צווייטער וועלט־מלחמה איז געקומען אַ סוף און מ׳האָט אָנגעהויבן אונטערצוציִען די סך־הכּלען פֿון די מענטשלעכע קרבנות, איז די וועלט פֿאַרציטערט געוואָרן פֿון דער שוידערלעכער סטאַטיסטיק. באַזונדערס, פֿון די ייִדישע קרבנות. די אייראָפּעיִשע פּאַליטיקער, באַנקירן, פֿאַבריקאַנטן און סתּם אַ סך בירגער זײַנען נישט בלויז פֿאַרציטערט געוואָרן, נאָר ס‘האָט זיי באַפֿאַלן אַן אימת־מוות; זיי האָבן דאָך גוט געוווּסט, „וועמענס פֿיש האָט די קאַץ געגנבֿעט!‟ זיי האָבן געוווּסט, אַז נישט בלויז די דײַטשן וועלן מוזן האַלטן אַן ענטפֿער, נאָר אויך די פֿראַנצויזן, עסטרײַכער, פּאַליאָקן, אונגאַרן, ליטווינער, רומענער — די אַלע פֿעלקער, וואָס האָבן צוזאַמען מיט די דײַטשן זיך באַטייליקט אינעם פֿאַרניכטן און ראַבעווען די ייִדן.

דווקא אין דער צײַט האָבן אָנגעהויבן אויפֿצוקומען פֿאַרשידענע מעשׂיות און לעגענדעס אויפֿן סמך פֿון דעם מעשׂהלע וועגן דעם דענישן קיניג.

הײַנט אין דער מלחמה, וואָס עס פֿירט דער איסלאַמישער טעראָריזם קעגן דעם אייראָפּעיִשן ייִדנטום, באַטייליקן זיך אַ שלל מוסולמענישע אָרגאַניזאַציעס, ראַדיקאַלע פּריידיקער און מעדיאַ, וועלכע ווערט פֿינאַנצירט פֿון סאַודיע און קאַטאַר מיט אַ ברייטער האַנט. (דער הויפּט־אינוועסטאָר פֿון דער פּאָפּולערער פּריוואַטער טעלעוויזיע־קאָמפּאַניע Euronews, וואָס געפֿינט זיך אין דער פֿראַנצויזישער שטאָט ליאָן איז… קאַטאַר.)