טשיקאַוועסן

ראַמאַדאַן אין קאַסאַבלאַנקע

Casablanca During Ramadan

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אין איין שעה, אינעם לאַבירינט פֿון שמאָלע געסלעך אין דער אַלטער שטאָט, האָב איך אויסגעהערט „ברוך הבאָ! ברוך אַתּה! שנה טובֿה! Welcome to Morocco!‟ און כּלערליי אַנדערע באַגריסונגען. ס׳איז כּדאַי צוצוגעבן, אַז די פֿראַזע „אַלאַהו אַקבאַר‟, וואָס אין דער מערבֿדיקער פּרעסע ווערט כּסדר אַסאָציִיִרט מיט טעראָר, מיינט פּשוט „גאָט איז גרויס‟, און ווערט אויסגענוצט אין פֿאַרשיידענע גאַנץ פֿרידלעכע סיטואַציעס — למשל, כּדי צו שנאָרן געלט און אַפֿילו צו פֿלירטעווען. מיט אַזאַ חידושדיקן באַנוץ האָב איך זיך געטראָפֿן אויף די קאַסאַבלאַנקער גאַס שפּעט בײַנאַכט.

אַ גרויסער טייל פֿון דער אַלטער שטאָט און די אַרומיקע געגנטן שטעלט מיט זיך פֿאָר אַ בונטן מיזרחדיקן באַזאַר, וווּ מע קאָן, ווי עס זעט אויס, געפֿינען ממש אַלץ. דאָס דינגען זיך מיט די סוחרים, אָנקניפּנדיק מיט זיי אַ שמועס, איז אַ וויכטיקער טייל פֿונעם אָרטיקן עטיקעט. ס׳רובֿ מאַראָקאַנער קענען גאַנץ גוט פֿראַנצויזיש, הגם צווישן דעם יונגן דור טרעפֿן זיך גענוג אַזעלכע, וואָס רעדן רק אַראַביש. ענגליש־רעדער איז אַ סך שווערער צו טרעפֿן.

דער עלטסטער מעטשעט אין דער שטאָט, פֿונעם 13טן יאָרהונדערט, געפֿינט זיך אין דער „מדינה‟. דעם גרויסן וועלט־באַרימטן שטאָטישן מעטשעט האָט דער קיניג כאַסאַן דער צווייטער אויפֿגעשטעלט אויפֿן ברעג פֿונעם אַטלאַנטישן אָקעאַן אינעם יאָר 1991. בײַנאַכט, נאָכן טעגלעכן ראַמאַדאַן־תּענית, פֿאַרזאַמלען זיך דאָרטן אַ סך טויזנטער מענטשן. דער מעטשעט, דער זיבן־גרעסטער אין דער וועלט, איז אויסגעשטאַט מיטן וועלט־גרעסטן 210־מעטערדיקן מינאַרעט, וואָס פֿון זײַן שפּיץ ווײַזט אַ גרינער לאַזער־שטראַל די ריכטונג צו מעקע. מײַן פֿרוי האָט באַזוכט די עזרת־נשים; הגם די מענער־סעקציע קאָן אַרײַננעמען 25,000 דאַוונער, איז עס געוואָרן אינגאַנצן פֿאַרפּאַקט נאָכן תּענית, און דער דרויסנדיקער הויף האָט זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַ ריזיקן מעטשעט אונטערן פֿרײַען הימל. דער קיניג האָט בכּיוון באַשלאָסן אויפֿצושטעלן דעם קאָמפּלעקס אין אַזאַ שיין אָרט, כּדי די דאַוונעט זאָלן טראַכן וועגן די נפֿלאות־הבורא.

צווישן די טוריסטן, איז ראַמאַדאַן אַן אומפּאָפּולערע צײַט פֿאַר אַ וויזיט אין אַ מוסולמעניש לאַנד, ווײַל צוליב דעם טאָג־טעגלעכן חודש־לאַנגן פּעריאָד פֿון תּעניתים, שטייען אַלע שפּײַז־קראָמען און רעסטאָראַנען פֿאַרמאַכט, און אַ סך געשעפֿטן אַרבעטן אַבי ווי און אַבי ווען, לויט דעם אַזוי־גערופֿענעם, פֿאַקטיש צופֿעליקן, „ראַמאַדאַן־גראַפֿיק‟. פֿון דער צווייטער זײַט, קאָן מען זיך דעמאָלט בעסער באַקענען מיטן אויטענטישן אָרטיקן לעבן, ווען אויף דער גאַס זענען כּמעט נישטאָ קיין אויסלענדער און די מוסולמענער פֿירן זיך אויף טראַדיציאָנעלער און פֿרומער, אין פֿאַרגלײַך מיט די איבעריקע חדשים. אין אַ לאַנד, וווּ 99 פּראָצענט תּושבֿים זענען מוסולמענער, באַציט זיך דער עולם זייער ערנסט צו ראַמאַדאַן־מינהגים. בײַנאַכט הייבט זיך אָן אויף שריט און טריט אַ גרויסע שׂימחה. עטלעכע גאַסטפֿרײַנדלעכע מאַראָקאַנער האָבן אונדז מכבד געווען נאָך זייער תּענית מיט פֿרוכטן און טיי.

דער מערבֿדיקער נאָמען פֿונעם לאַנד שטאַמט פֿונעם בערבערישן וואָרט „מוראַקוש‟ — „דאָס געטלעכע לאַנד‟. די מאַראָקאַנער ייִדן באַציִען זיך צו זייער היסטאָריש לאַנד אויך מיט אַ באַזונדער קדושה־געפֿיל, און פֿאַרגלײַכן די אומצאָליקע אָרטיקע קבֿרי־צדיקים און אַנדערע הייליקע מקומות מיט ירושלים. אויף אַראַביש הייסט אָבער דאָס לאַנד „מאַגריב‟. דער דאָזיקער נאָמען שטאַמט פֿונעם זעלבן שורש, ווי דאָס לשון־קודשדיקע וואָרט „מערבֿ‟. אינעם ברייטערן זין, ווערט אַזוי אָנגערופֿן די גאַנצע אַראַביש־רעדנדיקע צפֿון־אַפֿריקע, אַחוץ עגיפּטן. אָפֿיציעל טראָגט אָבער הײַנט אַזאַ נאָמען דווקא מאַראָקאָ, וואָס געפֿינט זיך טאַקע אויפֿן סאַמע מערבֿדיקן עק פֿון דער אַראַבישער וועלט.