(די 4 טע זײַט פֿון 4)
געוויסע אַשכּנזישע רבנים, אַרײַנגערעכנט רבי אַהרן ראָט, דער גרינדער פֿונעם „תּולדות־אַהרנער‟ חסידות, האָבן געפּרוּווט צו פֿאַרשפּרייטן אַ מיזרחדיקע ווערסיע פֿונעם חסידישן „פֿרומען ייִדישיזם‟, און האָבן גערופֿן די אַראַביש־רעדנדיקע ייִדן אָפּצוהיטן זייער היימישע שפּראַך און בשום־אופֿן נישט אַריבערצוגיין אויפֿן מאָדערנעם העברעיִש. אין פֿאַרגלײַך מיט אונדזער ייִדישער שפּראַך, האָט זיך אָבער די „אַראַבישע ייִדישיסטן‟ נישט אײַנגעגעבן צו שאַפֿן אַ ממשותדיקע באַוועגונג. אַחוץ די אָנגעשטרענגטע באַציִונגען צווישן ייִדן און אַראַבער אין דער הײַנטיקער וועלט, און דער קולטורעלער דיסטאַנץ צווישן די חסידים און מיזרחדיקע ייִדישע עדות, קאָן דער דורכפֿאַל אָפּצוהיטן די שפּראַך זײַן פֿאַרבונדן מיט דעם, וואָס די צפֿון־אַפֿריקאַנער ייִדן האָבן קיינמאָל נישט באַטראַכטן זייער ריידעניש ווי אַן אינגאַנצן באַזונדער לשון, נאָר דווקא ווי אַראַביש מיטן ייִדישן טעם.
אין דער זעלבער צײַט, האָבן זיי במשך פֿון לכל־הפּחות 1200 יאָר אַלעמאָל באַטראַכט אַראַביש, אָנגעשריבן מיט ייִדישע אותיות, דווקא ווי די טראַדיציאָנעלע, היימישע און נאַטירלעכע שפּראַך פֿון ייִדן. אַדרבה, אין פֿאַרגלײַך מיט ייִדיש, זענען אינעם מיטל־עלטער אָנגעשריבן געוואָרן אַ סך גאָר ערנסטע ייִדיש־אַראַבישע רבנישע און וויסנשאַפֿטלעכע ווערק, אַרײַנגערעכנט יסודותדיקע קלאַסישע ספֿרים.
למשל, דער אַלזשירער ייִדישער לינגוויסט יהודה אבן־קוריש (קורייש), האָט נאָך אינעם 9טן יאָרהונדערט געפֿירט ערנסטע און סיסטעמאַטישע פֿאַרגלײַך־שטודיעס פֿון סעמיטישע שפּראַכן — לשון־קודש, לשון־תּרגום און אַראַביש. אבן־קוריש איז אויך געווען צווישן די ערשטע חכמים, וואָס האָבן באַמערקט די ווײַטערע פֿאַרבינדונג צווישן די סעמיטישע שפּראַכן און בערבעריש. זײַנע פֿאָרשונגען האָט ער פֿאַרשריבן אויף ייִדיש־אַראַביש.
ווער ווייסט, עס קאָן זײַן, אַז די געשיכטע פֿון די לעבעדיקע ייִדיש־אַראַבישע דיאַלעקטן איז נאָך נישט פֿאַרענדיקט. עס קאָנען זיך אָפּגעפֿינען יונגע ענטוזיאַסטן, וואָס וועלן אויף זיי ווײַטער רעדן און שרײַבן. אַזוי צי אַזוי, האָט ייִדיש־אַראַביש איבערגעלאָזט ממש אַ ריזיקע ירושה, וואָס וועט זיכער צוציִען אַ סך פֿאָרשער, וועלכע וועלן עס ווײַטער שטודירן. הגם אין דער הײַנטיקער פּאָליטישער אַטמאָספֿער קאָן עס קלינגען ווי אַ פּאַראַדאָקס, בלײַבט אַראַביש אויף אייביק אַ נאַטירלעכער וויכטיקער אַספּעקט פֿון ייִדישקייט בכלל, נישט נאָר בײַ די ספֿרדים. אויב עמעצער וויל טיף פֿאַרשטיין אַזעלכע קלאַסישע ספֿרים, ווי „מורה־נבֿוכים‟, אָדער „חובֿות־הלבֿבֿות‟, מוז מען זיך באַקענען מיטן אַראַביש־ייִדישן אָריגינאַל.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.