יונגע ייִדן פֿילן אָן די אַלטע שילן אין וואַשינגטאָן הײַטס

Young Jews Flocking to Revived Shuls in Washington Heights

די מתפּללים פֿון „דער בית‟ עסן פֿרישטיק נאָכן מוזיקאַלישן הלל־דאַווענען אין „בית המדרש הגדול‟, חנוכּה 2014
Hart Levine
די מתפּללים פֿון „דער בית‟ עסן פֿרישטיק נאָכן מוזיקאַלישן הלל־דאַווענען אין „בית המדרש הגדול‟, חנוכּה 2014

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published September 20, 2015, issue of October 16, 2015.

(די 2 טע זײַט פֿון 4)

וואַשינגטאָן הײַטס און איר שכנותדיקע געגנט אויף צפֿון — אינוווּד — מאַכט הײַנט דורך אַ געוואַלדיקע אויפֿלעבונג, אַ דאַנק די מאַסן יונגע ייִדן, וואָס האָבן זיך אַהין לעצטנס אַריבערגעצויגן. די געגנט, וואָס איז אַ מאָל געווען די היים פֿון טויזנטער דײַטשע ייִדישע פּליטים פֿונעם נאַצישן גיהנום, האָט פֿאַרלוירן אַ סך ייִדישע אײַנוווינער אין די 1960ער יאָרן צוליב דער וואַקסנדיקער צאָל פֿאַרברעכנס און נאַרקאָטיק־האַנדל אין די גאַסן. ווי אַ פּועל־יוצא האָבן אַ סך פֿון די אָרטיקע שילן זיך געשלאָסן אָדער זענען שטאַרק אָפּגעשוואַכט געוואָרן.

דאָס האָט זיך אַלץ געביטן, אָנהייבנדיק מיט 15 יאָר צוריק, נאָך דעם ווי די געגנט איז געוואָרן אַ סך זיכערער, אַ דאַנק אַן ענערגישער קאַמפּאַניע מצד דער פּאָליציי „אויסצורייניקן‟ וואַשינגטאָן־הײַטס פֿונעם קרימינעלן עלעמענט. דעמאָלט האָבן אַ סך ייִדן פֿון מאַנהעטן און אַפֿילו ברוקלין אָנגעהויבן זיך איבערציִען קיין וואַשינגטאָן הײַטס און אינוווּד. לויט אַ שטודיע פֿון דער ניו־יאָרקער ייִדישער פֿעדעראַציע פֿונעם יאָר 2011, האָט די ייִדישע באַפֿעלקערונג אין וואַשינגטאָן הײַטס־אינוווּד במשך פֿון צען יאָר געשטיגן אַזש מיט 144%, און איז הײַנט דער ייִדישער ייִשובֿ מיטן סאַמע גרעסטן וווּקס אין דער שטאָט ניו־יאָרק. אין 2002 האָבן דאָרט געוווינט 9,700 ייִדן, און אין אין 2011 — 23,700 ייִדן.

מאַרטין ענגלישער, דער דירעקטאָר פֿונעם אָרטיקן ייִדישן קהילה־צענטער, YMHA of Washington Heights and Inwood, זאָגט, אַז יענע סטאַטיסטיק איז אַליין פֿאַרעלטערט: „עס מוזן שוין וווינען דאָ צווישן 28,000 און 30,000 ייִדן, ווײַל מיר האָבן איצט 40% מער ייִדישע קינדער אין אונדזערע יוגנט־פּראָגראַמען און פֿאָרשול, ווי מיר האָבן געהאַט מיט 4 יאָר צוריק.‟

וואַשינגטאָן הײַטס אַפּעלירט הײַנט שטאַרק צו די יונגע ייִדישע פּראָפֿעסיאָנאַלן צוליב עטלעכע סיבות, האָט דערקלערט הרבֿ בען גרינבערג, אַ פּלאַניר־עקזעקוטיוו פֿון דער ייִדישער פֿעדעראַציע פֿון ניו־יאָרק. „ערשטנס, איז עס פֿאָרט אַ טייל פֿון מאַנהעטן און מע קען גיך צוקומען צום צענטער שטאָט מיט דער באַן נומער 1 אָדער A. צווייטנס, זענען די פּרײַזן פֿון דירות אַ סך נידעריקער ווי אין דער ׳אָפּער וועסט סײַד׳, פֿון וואַנען אַ סך פֿון זיי זענען געקומען.‟

אַן אַנדער סיבה פֿאַר דער גרויסער מיגראַציע, בפֿרט בײַ די פֿרומע ייִדן: אין 2006 האָט מען דאָרט אויפֿגעשטעלט אַן עירובֿ, וואָס האָט דערמעגלעכט יונגע משפּחות צו קענען פֿירן זייערע קינדער אין די וועגעלעך שבת.

„מאַונט סײַנײַ דזשויִש סענטער‟, אַן אָרטאָדאָקסישע שיל, וואָס האָט דורכגעמאַכט דעם סאַמע גרעסטן וווּקס אין דער געגנט, האָט הײַנט בערך 500 מיטגלידער, ס׳רובֿ פֿון זיי — צווישן 20 און 35 יאָר אַלט, און די יונגע מיטגלידער האָבן שוין מער־ווייניקער איבערגענומען די שיל־פֿאַרוואַלטונג. לכתּחילה האָבן האַרט און יעל לעווין דאָרט אויך געדאַוונט, אָבער ווי זאָגט מען — אַ חסרון, די כּלה איז צו שיין — האַרט האָט דערפֿילט, אַז די ריזיקע צאָל מיטגלידער איז דווקא אַ שטער.

„אין קאָלעדזש האָב איך אַ סך געאַרבעט צו פּרוּוון מקרבֿ זײַן אָפּגעפֿרעמדטע ייִדן צו ייִדישקייט, אָבער מע דאַרף האָבן אַ היימישע אַטמאָספֿער דאָס צו טאָן. ס׳איז שווער אַרײַנצוקומען אין אַ שיל מיט 400 מענטשן, ווען מע קען קיינעם נישט, און ווען עס דאַכט זיך דיר, אַז אַלע טוען זיך אָן די זעלבע און פֿירן זיך אויף די זעלבע,‟ האָט לעווין געזאָגט.