ייִדיש און אוקראַיִניש: אַ נאַטירלעכער זיווג

Natural Couple: Yiddish and Ukrainian

דמיטרי טישטשענקאָ און זײַן ייִדיש־אוקראַיִנישע ווערטערבוך
דמיטרי טישטשענקאָ און זײַן ייִדיש־אוקראַיִנישע ווערטערבוך

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published December 10, 2015, issue of December 25, 2015.

נישט לאַנג צוריק, האָט אונדזער רעדאַקציע באַקומען אַן עקזעמפּלאַר פֿונעם ייִדיש־אוקראַיִנישן ווערטערבוך, אַרויסגעגעבן מיט אַ יאָר צוריק אין קיִעוו. דער מחבר, דמיטראָ (אָדער אויף רוסיש דמיטרי) טישטשענקאָ, איז אַן אוקראַיִנישער לינגוויסט, אַ מומחה אין ייִדיש.

מיט דער נאַטירלעכער ייִדישער שפּראַך האָט דער 51־יאָריקער טישטשענקאָ, אַ געבוירענער אין טיראַספּאָל, זיך באַקענט ווי אַ קינד, זיך צוהערנדיק צו זײַנע באָבע־זיידע. אין די יאָרן 1994—1998 האָט ער רעדאַגירט דעם אָדעסער ייִדישן זשורנאַל „מאַמע־לשון‟. דאָס אוקראַיִנישע ווערטערבוך איז באַגרינדעט אויף זײַן פֿריִערדיקן ייִדיש־רוסישן וואַריאַנט, וועלכן טישטשענקאָ האָט אַרויסגעגעבן אין 2013. אין דער אוקראַיִנישער ווערסיע זענען אַרײַן בערך 30,000 ווערטער.

אינעם יאָר 1996 האָט טישטשענקאָ צוגעגרייט צום דרוק יוסף טאָרטשינסקיס קורצן ייִדיש־אוקראַיִנישן ווערטערבוך — דאָס ערשטע אַזאַ ווערק אין דער וועלט. ס׳איז כּדאַי אָבער צו באַמערקן, אַז די ערשטע ייִדישע ווערטערביכער זענען אַמאָל אַרויס דווקא אין אוקראַיִנע — אָבער אויף רוסיש. מע קאָן זאָגן, אַז דאָס דאָזיקע לאַנד איז דאָס נאַטירלעכע היימלאַנד פֿון דער ייִדישער לעקסיקאָגראַפֿיע. אינעם יאָר 1869 האָט יהושע־מרדכי ליפֿשיץ אַרויסגעגעבן אין זשיטאָמיר זײַן פֿריִיִקן רוסיש־ייִדישן ווערטערבוך.

אינעם יאָר 1984 איז אינעם ראַטן־פֿאַרבאַנד אַרויס דאָס גרויסע רוסיש־ייִדישע ווערטערבוך אונטער דער רעדאַקציע פֿון משה שאַפּיראָ. הגם די אויסגאַבע בלײַבט, אין אַ סך אַספּעקטן, די בעסטע אין דער וועלט, קומט עס צו נוץ בלויז בײַם איבערזעצן פֿון רוסיש. אויף אַ גרויסער מאָס, שטעלט מיט זיך פֿאָר טישטשענקאָס ווערק אַ פֿאַרקערטן עקוויוואַלענט פֿונעם קלאַסישן סאָוועטישן ווערטערבוך, איבערגעאַרבעט לויט דער מערבֿדיקער אָרטאָגראַפֿיע, פּראָפֿעסיאָנעל באַגלייט מיט אַ סך נוצלעכע דערקלערונגען, אידיאָמען און אַנדערע וויכטיקע עלעמענטן.

דאָס נײַע בוך איז בלויז אַ טייל פֿונעם ריזיקן אוצר פֿון אַן ערך 70,000 ווערטער און אויסדרוקן, וואָס טישטשענקאָ קלײַבן זיך אין גיכן אַרויסצושטעלן אויף דער אינטערנעץ. אין פֿאַרגלײַך מיט געוויסע מערבֿדיקע ייִדישיסטן, האָט דער מחבר זיך באַנוצט מיט אַ „מאַקסימאַליסטישן‟ פּרינציפּ, נישט האָבנדיק מורא פֿאַר דײַטשמעריזמען, מליצהדיקע לשון־קודשדיקע אויסדרוקן און דעם ברייטן סלאַוויש־שטאַמיקן לעקסיקאָן פֿון דער סאָוועטישער ייִדישער ליטעראַטור. אויפֿן איצטיקן מאָמענט, איז טישטשענקאָ ווערק (איבער 940 זײַטן) שוין צווישן די גרעסטע ייִדישע ווערטער־אוצרות.