צי קאָן משיח קומען צום צווייטן מאָל?

Do Jews Believe in the Second Coming?

דער פּויפּסט פֿראַנציס (רעכטס) מיט זײַן פֿרײַנד, הרבֿ אַבֿרהם סקאָרקאַ
Getty Images
דער פּויפּסט פֿראַנציס (רעכטס) מיט זײַן פֿרײַנד, הרבֿ אַבֿרהם סקאָרקאַ

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published December 24, 2015, issue of January 08, 2016.

נישט לאַנג צוריק, האָט מען אין וואַטיקאַן געפּראַוועט דעם 50־יאָריקן יוביליי פֿונעם וויכטיקן דאָקומענט, וועלכן דער פּויפּסט פּאַול דער צווייטער האָט אײַנגעפֿירט אין 1965. לויטן דאָזיקן דאָקומענט, דאַרף מען זיך באַציִען צו די פֿאָרשטייער פֿון אַנדערע רעליגיעס מיט דרך־ארץ, בפֿרט צו די ייִדן. אין שײַכות צום דאָזיקן יוביליי, האָט מען איצט אין וואַטיקאַן אָנגענומען אַ נײַע דעקלאַראַציע, לויט וועלכער די קאַטוילן דאַרפֿן נישט פֿירן קיין מיסיאָנערישע טעטיקייט צווישן ייִדן — לכל־הפּחות, אויף אַן אָרגאַניזירטן אופֿן.

דער „צענטער פֿאַר ייִדיש־קריסטלעכער פֿאַרשטייעניש און קאָאָפּעראַציע‟, בראָש מיטן באַקאַנטן מאָדערן־אָרטאָדאָקסישן רבֿ שלמה ריסקין, האָט געענטפֿערט אויפֿן נײַעם וואַטיקאַנער פּסק מיט אַן אייגענער דעקלאַראַציע. דעם 3טן דעצעמבער, האָט אַ גרופּע אָרטאָדאָקסישע רבנים פֿון דער דאָזיקער חבֿרה באַטאָנט, אַז די קריסטלעכע רעליגיע איז אַ טייל פֿונעם באַשעפֿערס פּלאַן אין דער וועלט, און אַז ייִדן און קריסטן דאַרפֿן זיך באַציִען ברידערלעך איינער צום צווייטן. בעצם, האָבן זיי פּשוט איבערגעחזרט די באַקאַנטע אַלטע דעה, אַז אַ גוטער קריסט ווערט פֿאַררעכנט פֿאַר אַ כּשרן בן־נח און גר־תּושבֿ — אַ נישט־ייִדישן ברודער פֿון ייִדן. דערצו, האָבן זיי באַמערקט, אַז רבי יהודה הלוי און דער רמב״ם שרײַבן טאַקע, אַז די קריסטלעכע רעליגיע איז אַ טייל פֿונעם געטלעכן גאולה־פּלאַן.

די באַקאַנטע חרדישע וועבזײַט „ישיבֿה־וועלט‟ האָט נישט געקאָנט אַראָפּשלינגען אַזאַ דאָקומענט און פֿאַרעפֿנטלעכט אַן אַרטיקל פֿון הרבֿ יאיר האָפֿמאַן, וועלכער וואַרפֿט זיך אַרויף אויף די מחברים פֿון דער רבנישער דעקלאַראַציע און גאַנץ ריכטיק באַמערקט, אַז דער רמב״ם האָט פֿאַרדאַמט די קריסטלעכע אמונה. אין דער אמתן, זענען אַ סך אַנדערע גרויסע רבנים נישט מסכּים מיטן רמב״ם. באַזונדערס באַקאַנט איז די בפֿירוש פּאָזיטיווע באַציִונג פֿון רבי מנחם מאירי. אַדרבה, נישט געקוקט אויפֿן קריסטלעכן אַנטיסעמיטיזם, האָבן זיך כּסדר געטראָפֿן גרויסע ייִדישע דענקער, וועלכע האָבן זיך באַצויגן צו די טראַדיציעס פֿונעם נישט־ייִדישן אַרום מיט אַן אינטערעס און דרך־ארץ.

פֿון דער אַנדערער זײַט, האָבן דער רמב״ם און רבי יהודה הלוי זיך טאַקע נעגאַטיוו באַצויגן צו דער קריסטלעכער רעליגיע, ווײַל זיי האָבן געוווינט אין מוסולמענישע לענדער און באַטראַכט דאָס קריסטנטום ווי אַ פֿרעמדע עבֿודה־זרה. זיי האָבן טאַקע פּאָזיטיוו געשריבן וועגן דער געטלעכער ראָלע פֿון אַנדערע רעליגיעס, אָבער מיינען האָבן זיי געמיינט, אינעם ערשטן קאָפּ, די „היימישע‟ איסלאַמישע סבֿיבֿה.