צי קאָן משיח קומען צום צווייטן מאָל?

Do Jews Believe in the Second Coming?

דער פּויפּסט פֿראַנציס (רעכטס) מיט זײַן פֿרײַנד, הרבֿ אַבֿרהם סקאָרקאַ
Getty Images
דער פּויפּסט פֿראַנציס (רעכטס) מיט זײַן פֿרײַנד, הרבֿ אַבֿרהם סקאָרקאַ

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published December 24, 2015, issue of January 08, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אין די הײַנטצײַטיקע דיאַלאָגן צווישן ייִדישע און קריסטלעכע טוער קאָן מען אָפֿט באַמערקן דעם אומאָנגענעמענעם שטריך פֿון איינזײַטיקייט און טענדענציעזקייט. אַז מע רעדט שוין וועגן פּלוראַליסטישע טראַדיציעס אין ייִדישקייט, מוז מען זיך דערמאָנען, אַז אַ סך ייִדן האָבן במשך פֿון דורות געוווינט נישט אין די קריסטלעכע סבֿיבֿות און זענען געווען צוגעוווינט צו גאָר אַנדערע רעליגיעס, שוין אָפּגערעדט פֿון איסלאַם. למשל, ס׳רובֿ תּושבֿים אין ליטע זענען ביזן 17טן יאָרהונדערט געווען געצנדינער, וועלכע האָבן זיך, בדרך־כּלל, בעסער באַצויגן צו ייִדן, ווי די קריסטן.

מצד די חרדישע קריטיקער, האָט זיך געשאַפֿן אַ גאַנצע „אַנטי־מיסיאָנערישע מיטאָלאָגיע‟. געוויסע רבנים און מחברים פֿון פּאָפּולערע ביכער לייקענען אָפּ גאַנץ טראַדיציאָנעלע ייִדישע געדאַנקען, אויב זיי קלינגען צו ענלעך צו די קריסטלעכע. צום בײַשפּיל, ווערט אין אַזאַ ליטעראַרטור כּסדר דערקלערט, אַז לויט דער ייִדישער טראַדיציע טאָר משיח בשום־אופֿן נישט קומען צוויי מאָל, אַז ער מוז שטאַמען פֿון שלמה המלך, און דאַרף אויסבויען דעם נײַעם בית־המיקדש אין ירושלים. דער דאָזיקער אַרגומענט באַווײַזט זיך כּסדר אין דער חרדישער קריטיק פֿון הרבֿ ראַסקינס פּראָ־קריסטלעכער אָרגאַניזאַציע. אין דער אמתן, קאָן מען אינעם ברייטן „אַסאָרטימענט‟ פֿון דער ייִדישער משיחישער טראַדיציע געפֿינען פֿאַרשיידענע געדאַנקען, וואָס קומען אין סתּירה מיט דער דאָזיקער סטערעאָטיפּישער שיטה.

„דער חורבן־בית־המיקדש‟ פֿון פֿראַטשעסקאָ אײַעץ. לויט אַ באַקאַנטער ייִדישער לעגענדע, איז משיח געווען אויפֿן הימל, ווען דער בית־המיקדש איז צעשטערט געוואָרן.
„דער חורבן־בית־המיקדש‟ פֿון פֿראַטשעסקאָ אײַעץ. לויט אַ באַקאַנטער ייִדישער לעגענדע, איז משיח געווען אויפֿן הימל, ווען דער בית־המיקדש איז צעשטערט געוואָרן.

אין אַ גאַנצער ריי מדרשים און אַנדערע באַקאַנטע קוואַלן, שטייט געשריבן, אַז משיח איז געבוירן געוואָרן, ווען דער בית־המיקדש איז נאָך געשטאַנען. גלײַך נאָכן חורבן־בית־המיקדש האָט אים אָבער דער אייבערשטער אַוועקגעטראָגן לעבעדיקערהייט אויף יענער וועלט, אַזוי ווי אליהו הנבֿיא. לויט דער דאָזיקער טראַדיציע, וואַרט איצט מלך־המשיח אין גן־עדן אויף דער געלעגנהייט זיך צו אַנטפּלעקן ווידער אין אונדזער וועלט און ברענגען די גאולה. אינעם „זוהר‟ ווערט פּרטימדיק באַשריבן די מיסטישע „נעסט‟, „קן־ציפּור‟, וווּ דער גואל־צדק לעבט הײַנט אינעם סאַמע האַרץ פֿונעם גן־עדן.

ס׳איז כּדאַי צוצוגעבן, אַז פֿאַרשיידענע וואַריאַנטן פֿון דער דאָזיקער לעגענדע האָבן צומאָל דווקא גאָר אַ שאַרפֿן אַנטי־קריסטלעכן טעם. עס שטייט געשריבן, צום בײַשפּיל, אַז דער אמתער משיח איז מיסטיש פֿאַרבונדן מיט רוים, ווײַל ער דאַרף אַהין אַראָפּקומען, כּדי צו צעשטערן אַלע קלויסטערס, וואָס די פֿאַלשע קריסטלעכע „משיחיסטן‟ האָבן דאָרטן אויפֿגעשטעלט.