דער מוזיקאַלישער מלבוש פֿון ייִדישער פּאָעזיע

The Musical Garment of Yiddish Poetry

עלאַ מילך־שעריף (רעכטס), בײלע שעכטער־גאָטעסמאַן און דער אָרקעסטער „סימפֿאָניעט‟־רעננה
עלאַ מילך־שעריף (רעכטס), בײלע שעכטער־גאָטעסמאַן און דער אָרקעסטער „סימפֿאָניעט‟־רעננה

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published February 11, 2016, issue of March 04, 2016.

מײַן פֿרױ, אַ לעבן אױף איר, האָט מיר מיט אַ פּאָר טעג צוריק אַרױסגעזאָגט אַ שטילן װײַבערישן „פֿע‟, אַ פּראָטעסט, הײסט עס, למאַי שרײַב איך די לעצטע צײַט אַזעלכע טרױעריקע אָדער גאָר ניט קײן פֿרײלעכע אַרטיקלען? די מענטשן, װאָס קוקן אַרײַן אין אַ ייִדיש בלאַט, האָט זי געטענהט, װילן לײענען עפּעס אַ פּאָזיטיװ מעשׂהלע, עפּעס פֿרײלעכס.

אַ ייִדענע, װײסט איר דאָך, איז שטענדיק גערעכט. עפּעס פֿרײלעכס? פֿאַר װאָס ניט? אָט האָט איר אַ פֿרײלעכע מעשׂה — אַנומלט בין איך געװען אױף דער לװיה פֿון „טום־באַלאַלײַקע‟. פֿון אַלע לװיות אַ לװיה, ממש אַ שׂימחה און אַ פֿאַרגעניגן. און כּדי ניט זײַן איבעריק ציניש און כ׳זאָל ניט שרעקן די אײדעלע ייִדישע נשמות, װיל איך צוגעבן, אַז עס רעדט זיך װעגן אַ נײַעם פּראָיעקט פֿונעם אָרקעסטער „סימפֿאָניעט‟־רעננה.

דער נײַער פּראָיעקט הײסט „עס טרעפֿן זיך צונױף די קעגנװאַרט און די פֿאַרגאַנגענהײט‟. דער ערשטער און דער דריטער טײל פֿון דער פּראָגראַם — דער קאָנצערט D־מאַזשאָר פֿאַרן פֿידל און אָרקעסטער פֿון פּיאָטר טשײַקאָװסקי, און די דריטע סימפֿאָניע אין D־מאַזשאָר פֿון פֿראַנץ שובערט — זײַנען גוט באַקאַנט די ליבהאָבער פֿון דער קלאַסישער מוזיק, און שטענדיק פֿאַרשאַפֿן זײ פֿאַרגעניגן פֿאַר יענע מענטשן, װעלכע זוכן פֿאַר זיך אַ שטיקל עסטעטישע הנאה. מיך האָט אָבער צוגעצױגן דער צװײטער טײל פֿון דער פּראָגראַם — „האַלבטענער‟, אַ ציקל לידער פֿאַר אַ װאָקאַליסטין (מעצאָ־סאָפּראַן) און אַ סימפֿאָנישן אָרקעסטער. די מחברים פֿונעם ציקל זײַנען די באַקאַנטע ישׂראלדיקע קאָמפּאָזיטאָרין עלאַ מילך־שעריף און די ייִדישע פּאָעטעסע בײלע שעכטער־גאָטעסמאַן, אַ ליכטיקן גן־עדן זאָל זי האָבן.

די אַזױ גערופֿענע קלאַסישע מוזיק, איז שטענדיק געװען און געבליבן אַ נחלה פֿאַר די גאָר אינטעליגענטע און הױך געבילדעטע מענטשן מיט אַ באַזונדערן חוש צו די ניט־געװײנטלעכע, ניט־פּאָפּוליסטישע פֿאָרמען פֿון שאַפֿן אַ מוזיקאַלישע יצירה, אַזעלכע װי אָפּערע, אַן אָראַטאָריע אָדער אַ װאָקאַל־ציקל מיט אַ באַגלײטונג פֿון אַ סימפֿאָנישן אָרקעסטער. הײַנטיקע טעג זײַנען אַזעלכע װערק אַ זעלטנהײט אין אַלע גרױסע װעלט־קולטורן, און װען עס װערט געשאַפֿן אַ מאָדערנע יצירה, געגרינדעט אױף מאָדערנער ייִדישער פּאָעזיע, איז עס באמת אַ געשעעניש פֿון אַ װעלט־באַנעם. כּדי ניט צעשמירן די קאַשע איבערן טעלער, װיל איך גלײַך זאָגן, אַז אַזעלכע װאָקאַל־ציקלען, געשאַפֿן אױף דער ייִדישער דיכטונג, אױף װיפֿל איך װײס, זײַנען גאָר אַ זעלטענע זאַך; און איך דערמאָן זיך נאָר אין די פּרעכטיקע לידער־ציקלען פֿון לײבו לעװין, דניאל גלאיס קאַמער־אָפּערע „חײם בן־חיה‟ (2007), דמיטרי שאָסטאַקאָװיטשעס װאָקאַל־ציקל „11 ייִדישע פֿאָלקסלידער‟ (1948), און איצט — די „האַלבטענער‟.