עוואַ פֿראַנק — די פֿאַלשע משיחטע

Eva Frank, Female Messianic Claimant

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published February 11, 2016, issue of March 04, 2016.

די נײַע אויסגאַבע פֿון אַדאַ ראַפּאָפּאָרט־אַלבערטס בוך מיט עוואַ פֿראַנקס פּנים אויף דער הילע
די נײַע אויסגאַבע פֿון אַדאַ ראַפּאָפּאָרט־אַלבערטס בוך מיט עוואַ פֿראַנקס פּנים אויף דער הילע

נישט לאַנג צוריק, אין דעצעמבער 2015, האָט דער באַקאַנטער בריטישער פֿאַרלאַג „ליטמאַן‟, וואָס פּובליקירט אינטערעסאַנטע ביכער אויף ייִדישע טעמעס, אַרויסגעגעבן אַ נײַע אויסגאַבע פֿון אַדאַ ראַפּאָפּאָרט־אַלבערטס פֿאָרשונג „פֿרויען און די משיחישע כּפֿירה פֿון שבתי צבֿי: 1666—1816‟. די ערשטע אויסגאַבע איז געדרוקט געוואָרן אין 2011. איצט גרייט ראַפּאָפּאָרט־אַלבערט, אַ פֿאָרשערין פֿון ייִדישע ענינים בײַם לאָנדאָנער אוניווערסיטעט און אַ פּענסיאָנירטע פּראָפֿעסאָרין, אַן אַנדער בוך אויף אַ שײַכותדיקער טעמע, וועגן גענדער־באַציִונגען בײַ די חסידים.

פֿאַרוואָס האָט די מחברטע אויסגעקליבן דווקא אַזאַ געשיכטע־פּעריאָד? דער ענטפֿער אויף דער דאָזיקער קשיא געפֿינט זיך אויף דער הילע פֿון דער נײַער אויסבאַגע, באַצירט מיט אַ פּאָרטרעט פֿון יעקבֿ פֿראַנקס טאָכטער רבֿקה אָדער רחל, בעסער באַקאַנט אונטער איר קריסטלעכן נאָמען, עוואַ פֿראַנק. אינעם יאָר 1816, זײַענדיק אָרעם און טיף פֿאַרזונקען אין ריזיקע חובֿות פֿון דרײַ מיליאָן גילדן, איז זי פּלוצעם געשטאָרבן און איר ראַדיקאַלע משיחישע סעקטע איז ביסלעכווײַז אויסגעגאַנגען.

הגם נאָך עוואַ פֿראַנקס טויט האָט זיך פֿאַרשפּרייט אַ קלאַנג, אַז איר האָט זיך אײַנגעגעבן צו אַנטלויפֿן אין אַן אַנדער לאַנד מיט אַ געליבטן, איז זי מיט 200 יאָר צוריק פֿאַרשוווּנדן געוואָרן. עס קאָן זײַן, אַז דער קולט אַרום איר איז געווען איינע פֿון די סיבות, צוליב וועלכע אין מיזרח־אייראָפּע האָט זיך געשאַפֿן אַ סאָציאַלער קלימאַט, אין וועלכן אַ טייל חסידים האָבן אָנגענומען געוויסע פֿרויען ווי רביים. צום בעסטן איז באַקאַנט די אַזוי־גערופֿונע לודמירער מויד, חנה־רחל ווערבערמאַכער, וועלכע האָט געפּראַוועט רביסטווע אין איר אייגענער שיל.

אַזוי צי אַזוי, האָט זיך מיט 200 צוריק פֿאַרענדיקט זייער אַן אינטערעסאַנטער און קאָנטראָווערסאַלער היסטאָרישער קאַפּיטל, ווען בײַ געוויסע סעקטאַנטישע ייִדן האָט געבליט אַ ספּעציפֿישע פֿאָרעם פֿון פֿעמיניזם. עוואַ פֿראַנק בלײַבט די איינציקע פֿרוי אין דער ייִדישער געשיכטע, וואָס האָט מיט דערפֿאָלג איבערגעצײַגט טויזנטער ייִדן און אַפֿילו קריסטן, אַז זי איז די אמתע משיחטע און די הייליקע שכינה אַליין. אַ טייל קריסטן האָבן ערנסט געגלייבט, פֿון זייער פּערספּעקטיוו, אַז זי איז די „הייליקע בתולה מאַריע‟. אַפֿילו דער רוסישער צאַר אַלעקסאַנדר דער ערשטער איז ספּעציעל געריטן אויפֿן פֿערד פֿון פֿראַנקפֿורט קיין אָפֿענבאַך אינעם יאָר 1813, נאָך דער גרויסער באַטאַליע אין לײַצפּיג, כּדי זיך צו טרעפֿן מיט דער באַרימטער מיסטישער פֿרוי.