פּורים אין פּאַנאַמע

Purim In Panama

פֿון גיטל שעכטער־ווישוואַנאַט

Published March 29, 2016, issue of April 15, 2016.

קאַמיל און סאַמועל אַסיס, צוויי לכּבֿוד פּורים פֿאַרשטעלטע מיטגלידער פֿון דער משפּחה דיין — אַ משפּחה, וואָס זאָגט, אַז זי שטאַמט אַזש פֿון דוד המלך. לינקס: אַ טייל פֿון זייער משפּחה־בוים
קאַמיל און סאַמועל אַסיס, צוויי לכּבֿוד פּורים פֿאַרשטעלטע מיטגלידער פֿון דער משפּחה דיין — אַ משפּחה, וואָס זאָגט, אַז זי שטאַמט אַזש פֿון דוד המלך. לינקס: אַ טייל פֿון זייער משפּחה־בוים

חג פּורים שׂמח!

די וואָס קענען מיך ווייסן, אַז די אָ ווינטשעוואַניע איז מיר נישט קיין נאַטירלעכע — איך בין זיך דאָך נוהג אויף „אַ פֿריילעכן פּורים“!

דעם פּורים האָב איך אָבער קיינעם נישט באַגריסט אויף ייִדיש, נאָר געדאַרפֿט באַגריסן ייִדן אויף אַ שפּראַך, אויף וועלכער מע וועט מיך יאָ פֿאַרשטיין, ווײַל די וואָך האָבן איך מיט מײַן מאַן מלך פֿאַרבראַכט אין פּאַנאַמע. וואָס עפּעס? איז דער תּירוץ, אַז כ׳האָב זיך שטאַרק גענייטיקט אין אַ וואַקאַציע — אויף אַן אָרט, וווּ סע געפֿינט זיך אַ פּלאַזשע און וווּהין איך דאַרף מיט זיך נישט מיטשלעפּן קיין כּשר עסן. האָט אַ חבֿרטע מיר פֿירגעלייגט פּאַנאַמע. גיי ווייס, אַז דאָרטן געפֿינט זיך אַ שטאַרקע ייִדישע קהילה, מיט אַזש זיבן כּשרע רעסטאָראַנען, דער גרעסטער כּשרער סופּערמאַרק אויף דער וועלט, מחוץ מדינת־ישׂראל, פֿיר ממשותדיקע שילן, אַ חב״ד־הויז, צום ווייניקסטן — דרײַ ייִדישע טאָגשולן, און אַפֿילו אַן עירובֿ. האָבן מיר זיך אײַנגעפּאַקט און — הײַדאַ — אָפּגעפֿלויגן. און טאַקע דווקא אין דער וואָך פֿון מגילת־אסתּר….

אַ ביסעלע געשיכטע: פּאַנאַמע איז געשאַפֿן געוואָרן ווי אַ שפּאַנישע קאָלאָניע אין דער נײַ־וועלט, און האָט געדינט פֿאַר די סוחרים ווי אַן אַריבערפֿיר־פּונקט צווישן דרום־ און צפֿון־אַמעריקע, ווי אויך פֿונעם אַטלאַנטישן ביזן פּאַציפֿישן אָקעאַן. די ערשטע אָרטיקע „ייִדן“ האָבן געשטאַמט נאָך פֿון די מאַראַנען פֿון גירוש־שפּאַניע; אין נײַנצעטן יאָרהונדערט זענען צוגעקומען פֿון שכנישע צענטראַל־אַמעריקאַנער לענדער (אַרײַנגערעכנט יאַמײַקע, גואַדאַלופּע און קוראַסאַאָ) ייִדן אָפּשטאַמיקע פֿון פּאָרטוגאַל, ווי אויך נײַע אײַנוואַנדערערס פֿון צענטראַל־אייראָפּע. שוין אין צוואָנציקסטן יאָרהונדערט — אין די 1930ער — איז אין פּאַנאַמע אָנגעקומען אַ שטראָם מיט סירישע ייִדן, ווי אויך אַ קליין שטרעמל אַשכּנזישע ייִדן, אַנטלאָפֿענע פֿונעם נאַצישן שטורעם אין אייראָפּע. הײַנט וווינען אין פּאַנאַמע צווישן 10,000 און 20,000 ייִדן. דאָס נעמט אַרײַן אַ טויזנט ישׂראלים און אַרום 8,000 פֿרומע־לײַט, ס׳רובֿ פֿון זיי — סירישע ייִדן, וואָס וווינען אין דער שטאָט פּאַנאַמע. און הערט: פּאַנאַמע איז דאָס איינציקע לאַנד אויף דער וועלט (מחוץ ישׂראל), וואָס קען זיך גרייסן מיט אַזש צוויי ייִדישע פּרעזידענטן אינעם צוואָנציקסטן יאָרהונדערט!