אַפֿילו נישט אין סאַודיע

Not Even in Saudi Arabia

צוויי ספֿרדישע הויפּט־רבֿנים מיט היפּוכדיקע דעות לגבי די נישט־ייִדישע תּושבֿים פֿון ארץ־ישׂראל: יצחק יוסף (רעכטס) און בן־ציון מאיר חי עוזיאל (לינקס)
צוויי ספֿרדישע הויפּט־רבֿנים מיט היפּוכדיקע דעות לגבי די נישט־ייִדישע תּושבֿים פֿון ארץ־ישׂראל: יצחק יוסף (רעכטס) און בן־ציון מאיר חי עוזיאל (לינקס)

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published March 31, 2016, issue of April 15, 2016.

(די 3 טע זײַט פֿון 4)

דערצו, שטייט אין אַ צאָל מדרשים און קבלה־ספֿרים געשריבן, אַז ביז די משיחישע צײַטן איז די אַראַבער באַשערט צו בעלעבאַטעווען אינעם הייליקן לאַנד. אַזוי האָבן געגלייבט די תּושבֿים אינעם אַלטן ירושלימער ייִשובֿ, אַרײַנגערעכנט די ספֿרדים. די דאָזיקע דעה דריקט זיך נאָך אַלץ אויס אין אַזעלכע קרײַזן, ווי די נטורי־קרתּאקעס, וואָס זייערע דעות זענען ראַדיקאַל פֿאַרקערטע, אין פֿאַרגלײַך מיט דער אַזוי־גערופֿענער „קלאָרער‟ הלכה פֿונעם סקאַנדאַליעזן ספֿרדישן בעל־דרשן.

אַ סך באַקאַנטע רבנים זענען אינגאַנצן נישט מסכּים מיטן „אַנטי־גוייִשן‟ צוגאַנג און האַלטן, אַז בלויז די זיבן אוראַלטע פֿעלקער, וואָס האָבן אַמאָל באַזעצט ארץ־כּנען, האָבן נישט געטאָרט דאָרטן וווינען, כּל־זמן זיי דינען עבֿודה־זרה. צום בײַשפּיל, האַלטן אַזוי דער רשב״א און דער ראבֿ״ד, דער קלאַסישער קריטיקער פֿונעם רמב״ם. ביידע זענען געווען באַרימטע ספֿרדישע ראשונים. אַ גאַנצע ריי באַקאַנטע רבנים דערקלערט ווײַטער, אַז די קריסטן און בפֿרט די מוסולמענער האָבן דאָס פֿולע רעכט צו וווינען אין ארץ־ישׂראל. אויף דער דאָזיקער הלכה־שיטה איז באַגרינדעט דער באַקאַנטער הײַנטצײַטיקער מינהג צו פֿאַרקויפֿן דאָרטן די פֿעלדער אויפֿן שמיטה־יאָר צו די אַראַבער.

דער ערשטער ספֿרדישער רבֿ אין דער אומאָפּהענגיקער מדינת־ישׂראל איז געווען הרבֿ בן־ציון מאיר חי עוזיאל (1880—1953). אַזוי ווי זײַן אַשכּנזישער קאָלעגע אין דער זעלבער תּקופֿה, הרבֿ יצחק הלוי הערצאָג, איז ער געווען אַ געבילדעטער און פֿילאָסאָפֿיש־געשטימטער מענטש, וועלכער האָט זיך מיט סימפּאַטיע באַצויגן צו נישט ייִדישע רעליגיעס. עוזיאל און הערצאָג האָבן ביידע שטאַרק פֿאַרטיידיקט די בירגערלעכע רעכט פֿון נישט־ייִדן, און געפּסקנט, אַז זיי האָבן פּונקט די זעלבע רעכט אין ארץ־ישׂראל, ווי די ייִדישע תּושבֿים. אַזוי ווי אַ גאַנצער ריי פֿריִערדיקע רבנים, האָט עוזיאל באַטאָנט, אַז די מוסולמענער האָבן דעם סטאַטוס פֿון גרי־תּושבֿ — „כּשרע‟ נישט־ייִדן.