פֿאַר וואָס איז שווערער מיט שוועסטער־ברידער?

Why is It Harder With Siblings?

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published April 06, 2016, issue of April 29, 2016.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

ד״ר שין ציטירט אַ שטודיע פֿון רוסיש־רענדיקע משפּחות אין אונגערן (אַלעקסאַנדער יאַראָווינסקי, 1995), וואָס האָט באַוויזן, אַז די ייִנגערע קינדער אין דער משפּחה האָבן ווייניקער גערעדט די מינאָריטעט־שפּראַך [רוסיש], ווײַל די עלטערע ברידער און שוועסטער האָבן אָפֿט אויסגעבעסערט זייערע גרײַזן; ווי אַ פּועל־יוצא האָבן די ייִנגערע קינדער אָנגעהויבן זיך שעמען מיט זייער שוואַכער קענטשאַפֿט פֿון רוסיש, און זענען אַריבער אויף דער לאַנדשפּראַך, אונגעריש. דאָס פֿירט אַוודאי צו אַ פֿאַרכּישופֿטער ראָד: די ייִנגערע הייבן אָן ווייניקער רעדן די היימשפּראַך צוליב זייערע גרײַזן, אָבער צוליב דעם וואָס זיי רעדן עס ווייניקער, ווערט זייער קענטשאַפֿט פֿון דער מינאָריטעט־שפּראַך נאָך שוואַכער.

עס זענען אָבער אויך דאָ אַנדערע פֿאַקטאָרן, וואָס שטערן אַ קינד צו רעדן אַ לשון, וואָס איז נישט די לאַנדשפּראַך: ערשטנס, איז נאַטירלעך, אַז קינדער (און דערוואַקסענע) ווילן זיך אַרײַנפּאַסן אין דער געזעלשאַפֿט, און ס׳קען זײַן אַז זיי זאָרגן זיך, וואָס אַנדערע וועלן זאָגן, אויב מע הערט ווי זיי רעדן אַ פֿרעמדע שפּראַך. צווייטנס, איז פּשוט גרינגער צו רעדן די לאַנדשפּראַך ווײַל מע הערט עס אומעטום, בעת ווען מע רעדט אַ מינאָריטעט־שפּראַך, דאַרף מען זיך באַמיִען צו געפֿינען געוויסע ווערטער, צי דורך זוכן אין ווערטערבוך, אָדער דורך פֿרעגן בײַ אַנדערע, וואָס קענען בעסער די שפּראַך.

די פֿון אונדז וואָס שאַנעווען די ייִדישע שפּראַך פֿאַרשטייען אָבער אַליין, אַז בלויז ווײַל ס׳איז מער „נאַטירלעך‟ פֿאַר קינדער צו רעדן צווישן זיך די לאַנדשפּראַך (אין דעם פֿאַל — ענגליש), ווי די היימשפּראַך (ייִדיש), הייסט נישט אַז מע דאַרף עס אָננעמען פֿאַר אַן אומפֿאַרמײַדלעכע זאַך. אַ צאָל יונגע משפּחות דערציִען הײַנט זייערע קינדער אויף ייִדיש, און ס׳קומט זיי אַ גרויסער יישר־כּוח. כאָטש אַ טייל פֿון זייערע קינדער וועלן זיך אפֿשר מיט דער צײַט בונטעווען קעגן רעדן ייִדיש מיט זייערע שוועסטער־ברידער, איז עס פֿאָרט גרינגער הײַנט ווי ס׳איז געווען אַ מאָל, אַ דאַנק דער סאָציאַלער מעדיאַ, דער פּאָפּולאַריטעט פֿון ייִדישע מוזיק־פֿאָרמעס ווי קלעזמער־מוזיק, און אַ געוויסע נטיה בײַם ייִנגערן דור צו וועלן זײַן אייגנאַרטיק, און נישט מורא האָבן צו זײַן אַנדערש.

הגם ס׳קלינגט איבעריק צו זאָגן, אַז מע דאַרף מוטיקן די עלטערן וואָס דערציִען זייערע קינדער אויף ייִדיש, איז פֿאָרט כּדאי דאָס צו דערמאָנען, ווײַל אַ מאָל פֿאַרגעסן מיר וואָס פֿאַר אַ געוואַלדיקער אויפֿטו עס איז צו פֿירן אַ שטוב מיט קינדער אויף דער אייגענער פֿאָלקסשפּראַך.

און לאָמיר נישט פֿאַרגעסן צו מוטיקן די קינדער אַליין. אַ דערוואַקסלינג פֿון 15—16 יאָר וועט מסתּמא אויסזען גלײַכגילטיק, ווען איינער פֿונעם עלטערן דור לויבט אים אָבער שטילערהייט וועט ער הנאה האָבן, אַז מע זאָגט אים אַ גוט וואָרט.