וואָס וועט זײַן מיט ייִדיש אין מאָנטרעאָל?

What's the Future for Yiddish in Montreal?

שׂרה וויט פֿירט איר ייִדיש־קלאַס אין דער מאָנטרעאָלער ייִדישער ביבליאָטעק
Dawn Matveev
שׂרה וויט פֿירט איר ייִדיש־קלאַס אין דער מאָנטרעאָלער ייִדישער ביבליאָטעק

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published May 19, 2016, issue of May 27, 2016.

אינעם הײַנטיקן אינטערנאַציאָנאַלן ייִדישלאַנד איז מאָנטרעאָל באַקאַנט ווי אַן אָנגעזעענע „עיר ואם בישׂראל‟, איינער פֿון די וועלטצענטערס פֿון דער ייִדישער שפּראַך און קולטור אין דער וועלט.

די מאָנטרעאָלער „ייִדישע פֿאָלקס־ און פּרץ־שול‟ בלײַבט די איינציקע טאָגשול אין צפֿון־אַמעריקע, וווּ די קינדער לערנען סיסטעמאַטיש די ייִדישע שפּראַך ווי אַ פֿליכט־טייל פֿון דער בילדונג־פּראָגראַם.

די ייִדיש־לערערין, שׂרה (שילאַ) וויט, באַקלאָגט זיך, אַז אין דער מאָנטרעאָלער מיטלשול אויפֿן נאָמען פֿון ביאַליק — אַ צווײַג פֿון דער זעלבער בילדונג־אָרגאַניזאַציע פֿאַר גרעסערע קינדער — האָט מען די ייִדיש־לימודים נישט לאַנג צוריק אָפּגעשטעלט, ווי אַ טרויעריקער טייל פֿונעם אַלגעמיינעם אונטערגאַנג פֿון וועלטלעכע ייִדיש־אינסטיטוציעס אַרום דער וועלט.

בעת מײַן אַנומלטיקן וויזיט אין דער חנעוודיקער פֿראַנצויזיש־רעדנדיקער קאַנאַדער שטאָט, האָב איך באַזוכט שׂרה וויטס ייִדיש־לימוד פֿאַר דערוואַקסענע אין דער שטאָטישער ייִדישער ביבליאָטעק. די געוועזענע ייִדיש־לערערין פֿון דער דערמאָנטער „ביאַליק־שול‟, לאָרנאַ סמיט, פֿירט אינעם זעלבן בנין אַ ייִדיש־קלאַס פֿון אַ העכערער מדרגה; וויט פֿאַרנעמט זיך מיט די אָנהייבער. אַ טייל פֿון אירע תּלמידים און תּלמידות, לאַוו־דווקא ייִדן, הייבן אָן זייערע שטודיעס מיטן אַלף־בית.

די פֿאָרשערין אסתּר פֿראַנק און די זינגערין דזשיין רעספּיץ פֿירן ייִדיש־קורסן אינעם מאָנטרעאָלער „מאַק׳גיל‟־אוניווערסיטעט. פֿראַנק פֿאָקוסירט זיך אין אירע לעקציעס און פֿאָרש־פּראָיעקטן אויף די אָרטיקע מחברים און פּאָעטן, בפֿרט אויף דער ירושה פֿון דער באַקאַנטער פּאָעטעסע רחל קאָרן, אַ געבוירענע אין גאַליציע, וועלכע האָט געוווינט אין מאָנטרעאָל במשך פֿון איבער 30 יאָר ביז איר פּטירה אין 1982.

ביז די 1950ער יאָרן איז ייִדיש געווען אין מאָנטרעאָל די דריט־פּאָפּולערסטע שפּראַך נאָך פֿראַנצויזיש און ענגליש. לעבנדיק אין אַ דרײַ־שפּראַכיקער סבֿיבֿה, האָבן די ייִדן געשאַפֿן אַן אייגענעם תּרגומישן צונאָמען פֿון דער שטאָט: „טור־מלכּא‟. וויט האָט איבערגעגעבן, אַז אינעם יאָר 1959 האָט זי באַקומען איר ערשטע שרײַבער־שטעלע אין דער צײַטונג „קענעדער אָדלער‟, וווּ זי האָט געאַרבעט במשך פֿון אַ סך יאָרן. מיט דער צײַט האָט די אַמאָליקע חשובֿע טאָג־אויסגאַבע, געגרינדעט אין 1907, זיך פֿאַרוואַנדלט אין אַ וועכנטלעכע און האָט, צום סוף, זיך געשלאָסן אינעם יאָר 1988.