קהילה, ייִדיש־וועלט

וואָס וועט זײַן מיט ייִדיש אין מאָנטרעאָל?

What's the Future for Yiddish in Montreal?

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

וויט האָט זיך באַקלאָגט, אַז הגם אין דער „פֿאָלקסשול‟, וווּ זי אַרבעט, פֿירט זי טאַקע כּסדר ייִדיש־לימודים, האָט מען זיי אין די לעצטע יאָרן שטאַרק געשניטן. מיט די קינדער פֿונעם ערשטן ביזן דריטן קלאַס לערנט זי די שפּראַך אָנדערהאַלבן שעה אַ וואָך, און פֿונעם פֿערטן ביזן זעקסטן קלאַס בלויז איין שעה. הגם יעדער קלאַס לערנט ייִדיש באַזונדערס און פֿאַרנעמט אַ ממשותדיקן טייל אין דער לערערינס טאָג־טעגלעכער טעטיקייט, דערלויבט נישט די באַגרענעצטע צײַט פֿון די לימודים צו באַקענען די תּלמידים מיט דער שפּראַך ווי געהעריק. ווי געזאָגט, האָט מען אין דער מיטלשול בכלל אָפּגעשאַפֿן די ייִדיש־פּראָגראַם. די לערערין פֿאַרנעמט זיך לעצטנס מער אויף זינגערײַ, ווײַל פֿאַר סיסטעמאַטישע שפּראַכלעכע און ליטעראַרישע שטודיעס בלײַבט אין דער שול־פּראָגראַם צו ווייניק צײַט.

צי מיינט עס אָבער, אַז „טור־מלכּא‟, די לעגענדאַרע היימשטאָט פֿון מלך ראַוויטש און רחל קאָרן, פֿון דאָרע וואַסערמאַנס ייִדישן טעאַטער און אַ גאַנצער ריי היסטאָרישע צײַטונגען און זשורנאַלן, פֿאַרלירט ביסלעכווײַז אירע ייִדיש־רעדער? וויט גלייבט, אַז דווקא פֿאַרקערט; ייִדיש בלײַבט פּאָפּולער און ציט כּסדר צו נײַע ענטוזיאַסטן צוליב דער חסידישער קהילה, וואָס האַלט אין איין וואַקסן.

וויט און אירע דערוואַקסענע תּלמידים אינעם ביבליאָטעק־קלאַס האָבן באַמערקט, אַז הגם די „פֿאָלקסשול‟ בלײַבט די איינציקע וועלטלעכע טאָגשול, וווּ מע לערנט ייִדיש ווי אַ שפּראַך, בלײַבט ייִדיש דאָס נאַטירלעכע מאַמע־לשון בײַ טויזנטער אָרטיקע חסידים. אויף דער גאַס, אין די שילן, קראָמען און ישיבֿות רעדט מען אויף ייִדיש אַ גאַנצן טאָג. פּונקט אַזוי ווי קיינער איז נישט פֿאַרחידושט צו הערן אַראַביש מיטן צפֿון־אַפֿריקאַנער טעם, זענען די מאָנטרעאָלער צוגעוווינט, אַז די טרעגערינס פֿון אַן אַנדער פֿאַסאָן טיכלעך — ייִדישע פֿרויען — רעדן צווישן זיך אויף אַן אייגן לשון.

אַדרבה, אין מאָנטרעאָל וווינען אַ סך ספֿרדישע משפּחות פֿונעם צפֿון־אַפֿריקאַנער אָפּשטאַם, וווּ די אַראַביש־רעדנדיקע באָבע־זיידעס מוזן זיך צוגעוווינען צו דער „אַשכּנזירונג‟ פֿון זייערע אייניקלעך, וואָס קענען ייִדיש און באַנוצן זיך כּסדר מיט ייִדישע אויסדרוקן. בעתן פֿאַרברענגען שבת מיט אַזאַ משפּחה, האָב איך באַמערקט דעם שטאַרקן קאָנטראַסט מיטן קליינעם וועלטלעכן ייִדיש־קלאַס. דער פֿרומער עולם, אַרײַנגערעכנט די ספֿרדים, לערנט דאָס חסידישע מאַמע־לשון נישט צוליב נאָסטאַלגישע סיבות, נאָר ווי אַ פּראַקטישן מיטל פֿון גאַסן־קאָמוניקאַציע.

אין דער אמתן, האָט דער דאָזיקער פּראָצעס פֿון „אַשכּנזירונג‟ אַ טרויעריקן אַספּעקט. אויף דער פֿרומער גאַס קומט פֿאָר אַ קולטור־אַסימילאַציע פֿון די נישט־אַשכּנזישע עדות. אַנשטאָט ממשיך צו זײַן זייער אוניקאַלע טראַדיציע, שעמען זיי זיך אויסצוזען ווי אַראַבישע אימיגראַנטן און מאַכן נאָך די מינהגים פֿון די אַשכּנזים, הגם יענע זענען דאָך אויך אימיגראַנטישע און שטאַמען פֿון מיזרח־אייראָפּע. דער פֿאַקט, וואָס אַ גענוג גרויסע צאָל מענטשן מוזן זיך הײַנט לערנען ייִדיש צוליב פּראַגמאַטישע שמועס־צוועקן ווײַזט אָבער קלאָר, אַז ס׳איז אַ לעבעדיקע בליִענדיקע שפּראַך.