ווי אַזוי קומט מען אָן קיין אוישוויץ?

How Do You Get To Auschwitz?

Yehuda Blum

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published September 02, 2016, issue of September 30, 2016.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

וואָס וואָלט איך באמת באַקומען פֿונעם פֿאָרן אַהין? בעסער, האָב איך געטראַכט, איך זאָל זען נאָך ערטער וווּ די ייִדן האָבן געוווינט במשך פֿון הונדערטער יאָרן, איידער דעם פֿאַבריק פֿון אומקום, וווּ מע האָט זיי אויסגעקוילעט.

מײַן חבֿרטע איז ניט געווען מסכּים. „ווער פֿאָרט קיין פּוילן און באַזוכט ניט אוישוויץ? ס׳איז אַ חילול־הכּבֿוד פֿאַר די אַלע, וואָס זענען דערהרגעט געוואָרן דאָרטן.‟

„מע קען טענהן פֿאַרקערט,‟ האָב איך געענטפֿערט. „אפֿשר איז עס דווקא אַ חילול־הכּבֿוד, אַז אַזוי פֿיל טוריסטן באַזוכן דעם אָרט און קוקן אויף די בערג שיך מיט פֿאַרגאַפֿטע אויגן.‟

„ס׳איז אָבער אָבליגאַטאָריש צו פֿאָרן,‟ האָט זי געזאָגט. „מע מוז גיין.‟

„ווער זאָגט אַז ס׳איז אָבליגאַטאָריש?‟, האָב איך געפֿרעגט. „ווער שאַפֿט די כּללים?‟

מיר האָבן אַרומגערעדט די פֿאַרשידינע ברירות ווי אַזוי מע קען דאָרטן אָנקומען. געוויסע מענטשן האָבן געעצהט, אַז מע זאָל פֿאָרן מיט דער באַן אָבער דאָס האָט אונדז אויסגעזען עקלדיק. זיכער האָבן מיר ניט געוואָלט פֿאָרן מיט קיין לימוזין. אַפֿילו צו פֿאַרזיכערן, אַז מע זאָל פֿאָרן אין אַן אויטאָ מיט לופֿטקילונג האָט מיר אויסגעזען ווי אַ באַליידיקונג צו די אַלע, וואָס זענען דאָרטן אָנגעקומען אין פֿאַרפּאַקטע פֿראַכט־וואַגאָנען אונטער דער ברענענדיקער זון.

„ווי אַזוי קומט מען אָן קיין אוישוויץ?‟, האָב איך געפֿרעגט דעם קאָנסיערזש.

„ס׳איז גאַנץ גרינג,‟ האָט ער געענטפֿערט. „מע דאַרף פּשוט אַרויסגיין אין גאַס און געפֿינען אַ רעקלאַמע פֿאַר אַ טור־פֿירמע און איר אָנקלינגען.‟

„נו,‟ האָב איך געזאָגט „איך וויל דווקא ניט פֿאָרן מיט קיין טוריסטישער גרופּע.‟

„איר קענט פֿאָרן מיט אַ באַן.‟

„דאָס זיכער ניט.‟

„אפֿשר בעסער מיטן אויטאָבוס?‟

איך האָב געקראָגן פֿון אים די צײַטן, ווען עס פֿאָרן אָפּ די אויטאָבוסן קיין אוישוויץ. צום סוף, אָבער, זענען מיר ניט געפֿאָרן. מיר האָבן אָפּגעפּטרט אַזוי פֿיל צײַט בײַם באַשליסן ווי אַזוי מע זאָל פֿאָרן, אַז ס׳איז אונדז באמת ניט געבליבן גענוג צײַט.

פֿאַרשידענע מענטשן האָבן רעאַגירט מיט אַ געוויסן שאָק, ווען איך האָב זיי דערקלערט, אַז איך האָב ניט באַזוכט אוישוויץ. איין חבֿר האָט מיך געפֿרעגט, ווי אַזוי איך, עמעצער וואָס האָט געאַרבעט אַזוי פֿיל צו פֿאַראייביקן דעם אָנדענק פֿונעם חורבן און פֿון דער ייִדישער קולטור וואָס איז דאָרטן חרובֿ געוואָרן, וואָלט געקענט ניט פֿאָרן.

„איך דאַרף ניט פֿאָרן,‟ האָב איך דערקלערט. „איך ווייס שוין, ווי אַזוי ס׳האָט געקלונגען, ווען אַ פֿרוי האָט דערזען, ווי מע וואַרפֿט איר פּלימעניק אויף אַ שײַטער. דאָרטן וועל איך גאָרניט ניט זען, וואָס איך האָב שוין ניט געזען אין אירע אויגן.‟