נאָך 110 יאָר קען „גאָט פֿון נקמה‟ נאָך אַלץ שאָקירן?

"God of Vengeance": Still Shocking After 110 Years?

די פּראָסטיטוטקע הינדל (מלכּה ווײַס, רעכטס) מיט יעקלס טאָכטער רבֿקהלע (שיינע שמיט, לינקס)
Ronald Glassman
די פּראָסטיטוטקע הינדל (מלכּה ווײַס, רעכטס) מיט יעקלס טאָכטער רבֿקהלע (שיינע שמיט, לינקס)

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published December 30, 2016, issue of December 28, 2016.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

די שטרעבונג צו אוניווערסאַליזירן אַשס פּיעסע דורכן פֿאָרשטעלן זי מיט דעקאָראַציע און קאָסטיומען פֿון פֿאַרשידענע צײַטן קען אָבער אָנגיין נאָר אַזוי ווײַט בעת מע שטעלט פֿאָר די ווערק אויף ייִדיש, אַ שפּראַך וואָס איז דאָך אַזוי שטאַרק פֿאַרבונדן מיט אַ געוויסער צײַט און אָרט. דאָס הייסט ניט, אַז דער פּרוּוו איז ניט געלונגען. עס איז געלונגען אַ סך אָפֿטער ווי די מאָמענטן אין וועלכע עס אַרבעט ניט אָבער ס׳איז דאָך אַ שווערער באַלאַנס. עס קען זײַן, אַז פֿאַר אַ מער אַלגעמיינעם עולם וואָס ווייסט גאָרניט וועגן „גאָט פֿון נקמה‟, וועט די דאָזיקע אויפֿלעבונג טרעפֿן גלײַך אין ציל צוליב איר שטרעבונג נאָך אוניווערסאַלקייט. נאָר פֿאַר די אינעם עולם וואָס קענען ייִדיש און ווייסן וועגן דער וועלט פֿון וואַנען עס שטאַמט די פּיעסע, וועט מען אפֿשר פֿילן אַז מע פֿאַרלירט אַמאָל עפּעס צוליב דער דאָזיקער אוניווערסאַלקייט.

נאָך אַן עלעמענט צוליב וועלכן די ייִדיש־רעדנדיקע אין עולם וועלן אפֿשר באַטראַכטן די איצטיקע פּראָדוקציע אַנדערש ווי די וואָס קענען ניט די שפּראַך איז דער אַרויסרעד פֿון מאַמע־לשון גופֿא. ווי באַוווּסט, איז עס כּמעט אוממעגלעך הײַנט צונויפֿצושטעלן אַן אַנסאַמבל פֿון פֿעיִקע ייִדיש־רעדנדיקע אַקטיאָרן מחוץ דער חסידישער וועלט, און ס׳קומט דעם „ניו־ייִדיש־רעפּ‟ אַ „יישר־כּוח‟ פֿאַרן דאָס באַווײַזן צו טאָן.

נאָר עס דוכט זיך, אַז אַזוי ווי די מעבל און קאָסטיומען קומען פֿון פֿאַרשידענע ערטער און צײַטן, אַזוי קלינגט אויך די ייִדיש בײַ די אַקטיאָרן — מע הערט אַ געמיש פֿון פֿאַרשידנאַרטיקע דיאַלעקטן און אַרויסרעדן. ס׳איז ניט קיין חידוש ווײַל די אַקטיאָרן שטאַמען פֿון גאָר פֿאַרשידענע הינטערגרונטן — דרײַ זענען געוועזענע חסידים וואָס קענען ייִדיש פֿון דער היים, איינע איז אַ מיידל פֿון אַ ייִדישיסטישער משפּחה, צוויי זענען גויים וואָס האָבן זיך אויסגעלערנט אַ פֿײַנעם ייִדיש, צוויי זענען לאַנג־יאָריקע וועטעראַנען פֿונעם ייִדישן טעאַטער וואָס רעדן ייִדיש פֿון דער היים און עטלעכע קענען ניט באמת די שפּראַך אָבער קענען יאָ געהעריק שפּילן אויף ייִדיש. להיפּוך צו ס׳רובֿ הײַנטצײַטיקע ייִדישע טעאַטערס הערט מען אין דער איצטיקער פֿאָרשטעלונג ניט קיין גרײַזן בײַם אַרויסרעדן די ווערטער און מע קען גרינג פֿאַרשטיין אַלצדינג, נאָר די קאַקאָפֿאָניע פֿון פֿאַרשידענע אַרויסרעדן קלינגט צומאָל מאָדנע. אמת, עס שטימט פּערפֿעקט מיט דער דעקאָראַציע און קאָסטיומען און מיטן אוניווערסאַלן געפֿיל פֿון דער פּראָדוקציע, נאָר עס שטימט ניט מיט אַשס דורכאויס פּוילישן ייִדיש.

דערצו קומען די אויפֿטריט־סטילן פֿון די אַקטיאָרן אַמאָל אין סתּירות איינער מיטן אַנדערן. געוויסע אַקטיאָרן שפּילן זייערע ראָלעס אויף אַ העכסט־דראַמאַטישן אופֿן, וואָס איז אַמאָל אַפֿילו איבער דער מאָס, און אַנדערע שטעלן פֿאָר זייערע העלדן אין גאַנצן ווי פֿאַרטראַכטע טרוימער. 90% פֿון דער צײַט אַרבעט עס אויס כּמעט פּערפֿעקט אָבער עס קומען אויך פֿאָר עטלעכע מאָמענטן, ווען עס זעט אויס ווי די אַקטיאָרן וואָס רעדן צוזאַמען שפּילן אין באַזונדערע פּיעסעס.

די דאָזיקע פּאָר קריטיקן זענען אָבער באמת קלייניקייטן אין פֿאַרגלײַך מיטן אַלגעמיינעם דערפֿאָלג פֿון דער פּיעסע, וואָס ווײַזט בולט אָן, אַז אַשס מײַסטערווערק „גאָט פֿון נקמה‟ איז פּונקט אַזוי רעלעוואַנט הײַנט ווי אַמאָל.