לעאָניד אוטיאָסאָוו און דאָס ליד „ווײַסע שיף”

Leonid Utyosov and the Song, "White Ship"

YouTube

פֿון באָריס סאַנדלער

Published March 17, 2017, issue of March 29, 2017.

ס׳איז מסתּמא נישטאָ הײַנט אַזאַ שאָו־זינגער אָדער זינגערין, וואָס זאָל נישט האָבן געמאַכט, כאָטש פֿון איין ליד זייערס אַ „קליפּ” — אַ מין קורצער פֿילם מיט אַן אייגענעם סוזשעט. דאָס ענגלישע וואָרט “clip”, מיינט אויף ייִדיש קלעמערל. אינעם אַמעריקאַנער ייִדיש טרעפֿט זיך דער זאָג, „קליפּ־און־קלאָר” — אַ מין פּאַראַפֿראַזע פֿון דעם פֿאַרשפּרייטן ייִדישן זאָג, „קורץ־און־שאַרף”. לאָמיר אָבער זיך אומקערן צום „מוזיקאַלישן קליפּ” — פֿאַרשיידענע קורצע עפּיזאָדן, אָנגעשניטן און „צוזאַמענגעקלעמערט” — האָט זיך באַוויזן אין די פֿאַראייניקטע שטאַטן אין די אָנהייב 1950ער יאָרן.

אָבער דווקא נישט די אַמעריקאַנער „שאָו” אויף דער טעלעוויזיע, נאָר די סאָוועטישע אַגיטאַציע־פֿילמען, האָבן געלייגט דעם ערשטן שטיין אין דער איצטיקער קליפּ־אונדוסטריע. דער ערשטער מוזיקאַלישער „קליפּ” האָט זיך באַוויזן אין די קינאָס און קלובן פֿון סאָוועטן־פֿאַרבאַנד אין די אָנהייב 1940ער. דער מוזיקאַלישער פֿילם האָט געהייסן קליפּ־און־קלאָר: „קאָנצערט אויפֿן עקראַן”, און האָט אײַנגעשלאָסן פֿאַרשיידענע טעאַטראַלע, מוזיקאַלישע עפּיזאָדן, אויסגעפֿירט פֿון די בעסטע און פּאָפּולערסטע אַרטיסטן און מוזיקער פֿון יענער צײַט.

עטלעכע לידער אין דעם פֿילם האָט געזונגען דער באַליבטסטער זינגער און אַקטיאָר לעאָניד אוטיאָסאָוו. נאָך דער מוזיקאַלישער קינאָ־קאָמעדיע „פֿריילעכע יאַטן” (1934), וווּ אוטיאָסאָוו שפּילט איינע פֿון די הויפּט־ראָלעס, איז ער געווען אין סאַמע שפּיץ פֿון דעם סאָוועטישן עסטראַדע־אָלימפּ.

אינעם פֿילם „קאָנצערט אויפֿן עקראַן”, זינגט און שפּילט אוטיאָסאָוו אויס דרײַ לידער, וועלכע זײַנען גיך געוואָרן שלאַגערס. צווישן זיי איז אויך געווען דאָס ליד „שיף”. געשאַפֿן האָבן עס צוויי מחברים: דער קאָמפּאָזיטאָר ניקאָלײַ מינך און דער פּאָעט אַ. ד’אַקטיל. ווייניק באַקאַנט אין יענער צײַט, ווערן זייערע נעמען אין אונדזערע טעג דערמאָנט, אַ דאַנק טאַקע זייער בשותּפֿותדיקער אַרבעט מיט לעאָניד אונטיאָסאָוון. 

ניקאָלײַ מינך, וואָס זײַנע אָבֿות שטאַמען אָפּ פֿון דײַטשלאַנד, איז געבוירן געוואָרן אין דער רוסישער שטאָט סאַראַטאָוו. באַקומען זײַן מוזיקאַלישע בילדונג אין די שטעט פּענזע און לענינגראַד, האָט מינך במשך פֿון לאַנגע יאָרן (1929־1940) געאַרבעט אין אונטיאָסאָווס דזשאַז־אָרקעסטער, ווי אַ פּיאַניסט. דעריבער איז נישט קיין חידוש, וואָס גראָד מינך האָט אָנגעשריבן די מוזיק פֿון דעם ליד. זײַן ווײַטערדיקע קאַריערע האָט מינך געמאַכט ווי אַן אָרקעסטער־דיריגענט אויף דעם לענינגראַדער ראַדיאָ און שפּעטער — אָנגעפֿירט מיטן אָרקעסטער בײַם צענטראַלן טעאַטער פֿון דער סאָוועטישער אַרמיי אין מאָסקווע.

דער פּאָעט מיטן מאָדנעם נאָמען אַ. ד׳אַקטיל האָט אָנגעשריבן ספּעציעל פֿאַר לעאָניד אוטיאָסאָוון נישט איין ליד. פֿון דעסטוועגן, איז ער אין זײַן צײַט בעסער באַקאַנט געווען ווי אַ מחבר פֿון פֿעליעטאָנען, סאַטירישע לידער און פּאַראָדיעס אויף די ווערק פֿון אַנדערע סאָוועטישע פּאָעטן. דאָס אונטערשרײַבן זיך נישט מיטן אמתן נאָמען, נאָר מיט אַ פּסעוודאָנים, איז נישט קיין נאָווינע אין דער שאַפֿערישער סבֿיבֿה.

אין די יאָרן נאָך דער רעוואָלוציע איז אין סאָוועט־רוסלאַנד געווען באַזונדערס פֿאַרשפּרייט אָט די שיטה, צוליב פֿאַרשידענע סיבות: אייניקע האָבן געוואָלט דערמיט פֿאַרדעקן זייער נישט־פּראָלעטאַרישן ייִחוס, די אַנדערע — האָבן זיך געפֿילט שאַפֿעריש פֿרײַער, באַהאַלטנדיק זיך אונטער אַ פּסעוודאָנים (אין דער הײַנטיקער ווירטועלער וועלט איז עס געוואָרן אַ מגפֿה, און ניט נאָר צוליב דערווערבן „אַ שאַפֿערישע פֿרײַהייט”); עס זײַנען געווען אויך אַזעלכע, וואָס האָבן געהאַלטן, אַז זייער נישט גענוג־קלינגעוודיקער נאָמען (אָדער פֿאַרקערט — צו גרילצנדיקער נאָמען) פּאַסט נישט פֿאַר אַ רוסישן מחבר.