שאַפֿן טעאַטער פֿאַר יונג און אַלט איז אין מײַן בלוט

Creating Theater for Young and Old Is In My Blood

Yehuda Blum

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published June 28, 2017, issue of June 29, 2017.

זעט אויס, אַז איך בין שטענדיק געווען פֿאַרכּישופֿט פֿון טעאַטער. ווען דער פֿאָרהאַנג דראַפּעט זיך אַרויפֿצו, קלאַפּט אין מיר דאָס האַרץ, די טענער פֿון דער מוזיק פֿאַרהילכן דעם זאַל, די בינע לויכט אויף, די דעקאָראַציעס טראָגן דיך אַוועק אין די ווײַטע מקומות און די ערשטע שפּילער באַווײַזן זיך. די שיינע, יונגע אַקטריסע באַווײַזט זיך מיט אַ פֿול מויל מיט טענער, דעמאָלט קענסטו זיך מאַכן באַקוועם אויפֿן פֿאָטעל אין טעאַטער און אָנהייבן חלומען.

די אַקטריסע איז פֿאַרליבט און איך אויך… מיטאַמאָל אַ סומאַטאָכע, דו כאַפּסט זיך אויף, וואָס האָט פּאַסירט? די פּיעסע איז געקומען צו אַ סוף, עס פֿאַלט דער פֿאָרהאַנג און דו ביסט צוריק דו.

פֿון וואַנען קומט מײַן ליבשאַפֿט צום טעאַטער? מײַן טאַטע האָט נישט געהאַט קיין קינדהײט; די מאַמע איז בײַ אים אָפּגעשטאָרבן ווען ער איז אַלט געווען דרײַ, די שטיף־מוטער, אַ פּאַריקמאַכערין האָט זיך נישט געקענט באַפּאָרען, איז מײַן טאַטע צו דרײַ געווען אַ לאָבוס; זײַן שוועסטערל אנדערהאַלבן יאָר אַלט האָט געציטערט פֿאַר שרעק, דער שטיפֿמוטערס אייגענע קינדער זײַנען איר דערגאַנגען די יאָרן, אַלע האָבן געהונגערט, און איר מאַן, מײַן זיידע בעריש איז אַוועק קעמפֿן קעגן דעם צאַר ניקאָלײַ אין 1914 און קיין מאָל נישט צוריקגעקומען.

איז מײַן טאַטע אויסגעוואַקסן אין גאַס, אויפֿן הויף, זיך געשלאָגן מיט דער חבֿרה לאָבוסעס און פּראָסטע מיידן אויפֿן הויף, ביז ער איז אויסגעוואַקסן און געוואָרן אַ לײַט, באַקומען אַרבעט אין דער ייִדישער צײַטונג אין לאָדזש בײַם רעדאַקטער לאַזאַר קאַהן.

דערווײַל האָט זיך אונטערגערוקט די שווערע דיפּרעסיע אין די דרײַסיקער יאָרן, זײַן מיידל איז אַוועק קיין קאַנאַדע און נישט געשיקט נאָך אים. דעמאָלט האָט ער געשוואַרצט די גרענעץ און געזוכט יושר און גערעכטיקייט אין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, בײַ סטאַלינען ימח שמו. צום סוף האָט זיך אונטערגערוקט דער שקלאַפֿן־לאַגער ווו אויסגעהונגערטע מיידלעך און ייִנגלעך האָבן זיך געזעטיקט מיט סעקס. אַזוי אַרום בין איך געקומען אויף דער וועלט.

נאָך דער באַפֿרײַונג, אין דער גרויסער רוסישער שטאָט סאַראַטאָוו, איז מײַן טאַטע ווידער געוואָרן אַ צײַטונגסמאַן, פֿלעגט ער מיך שלעפּן אין קינאָ, אין קינדער־טעאַטער, אין דער אָפּערע און אין צירק. דאָרט האָט מײַן פֿאַנטאַזיע אויפֿגעוואַכט. אַ בינע, אַ פֿאָרהאַנג, מוזיק, טענץ, און איך האָב געפֿלאַטערט ווי אַ זומערפֿייגעלע אין דמיון.

ווען איך האָב דאָ אין אַמעריקע געחלומט פֿון טעאַטער בין איך שוין געווען 21 יאָר אַלט. איז אונטערגעקומען מײַן ערשט קינד, מײַן זינדעלע אַבֿרהמל, (אַבֿי) אַ שפּילפֿויגל. האָט ער זיך אָנגעטראָפֿן אויף אַ יונג מאַמעלע, וואָס האָט ליב מוזיק, שפּילט אויף דער פּיאַנע, די גיטאַרע און אויטאָהאַרף, האָט מען געזונגען, געטאַנצט און אַרומגעפֿלאַטערט איבער דער דירה ווי צוויי גליקלעכע שמעטערלינגען, ביז איך בין געוואָרן די קינדערגאָרטן־לערערין אין שלום־עליכם שול 21, אויף ביינברידזש עוועניו אין דער בראָנקס. דאָרט האָב איך אָנגעשריבן מײַן ערשטע פּיעסע מיט מײַן טײַערע חבֿרטאָרין ביילע שעכטער־גאָטעסמאַן. געהייסן האָט דאָס מוזיקאַלישע פּיעסעלע „אַלף אַבֿרהמל!‟ פֿאַרשטייט זיך, אַז מײַן פֿינף־יעריקער אַבֿרהמל האָט געשפּילט די הויפּטראָלע און ס’איז געגאַנגען בערך אַזוי:

„א‟ אַבֿרהמל
איז געגאַנגען אין וואַלד
„ב‟ האָט אַ בער אים
דערזען דאָרטן באַלד…