שאַפֿן טעאַטער פֿאַר יונג און אַלט איז אין מײַן בלוט

Creating Theater for Young and Old Is In My Blood

Yehuda Blum

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published June 28, 2017, issue of June 29, 2017.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

דאָס גאַנצע פּיעסעלע איז געווען באַזירט אויפֿן אַלף־בית.

לאָמיר איבערהיפּען אַ פּאָר יאָר און מיר געפֿינען זיך אין ישׂראל אין די זיבעציקער יאָרן. איך לערן ייִדישע קינדער אין דער בונדישער שול אויף קלישר גאַס 48 אין תּל־אָבֿיבֿ. אַלע זעכציק קינדער זײַנען ספֿרדים, געקומענע פֿון איראַק, מאַראָקאַ און סודאַן. איך פֿרעג זיי: „צו וואָס טויג אײַך ייִדיש?‟

ענטפֿערן זיי: „מיר ווילן זײַן אשכּנזים!‟

וואָס זשע טוט מען מיט זיי? איז מיר אײַנגעפֿאַלן — מיר וועלן שפּילן קינדער־טעאַטער! מ’האָט מיר צוגעשטעלט אַ פּיאַניסט, און איך האָב איבערגעזעצט גאַנצע שטחים ד״ר סוסעס לידעלעך און מיר האָבן זיי אויסגעשפּילט.

„צו פֿיל בנימינס‟

(Too Many Daves)

האָב איך אײַך דערציילט אַמאָל —
פֿון דער פֿרוי טשינג־טשאַן־טשין?
וואָס אין איינעם האָט זי געהאַט
זיבעצן זין —
און אַלע האָבן געהייסן איין נאָמען:
בנימין!
אַזוי האָט זי טאַקע געטאָן, גיי פֿאַרשטיי.
ווען זי וויל האָבן איינעם,
לאָמיר זאָגן דעם קליינעם,
פֿלעגט זי טאָן אַ געשריי:
„ב־נ־י־מ־י־ן!‟
פֿלעגן קומען צו לויפֿן אַלע זיבעצן זין —
די אָרעמע פֿרוי טשינג־טשאַן־טשין!

נאָך דעם האָבן מיר אויפֿגעפֿירט „ליאַלקעס‟, וואָס ייִדישע קינדער מיט זייער לערער האָבן פֿאַרפֿאַסט אין די 1930ער יאָרן, דעם סוזשעט מיט דער מוזיק, אין דער מעדעם־סאַנאַטאָריע, לעבן וואַרשע. פֿאַרשטייט זיך, אַז די שפּיל האָט געהאַט צו טאָן מיטן סאָציאַל, פּאָליטישן סיכסוך צווישן אַרבעטער און בעלי־בתּים.

די קינדער האָבן בײַ מיר אין תּל־אָבֿיבֿ געשפּילט אויף קינדערשע אינסטרומענטן און דער פּיאַניסט האָט צוגעהאָלפֿן. די ייִדישע פּרעסע אין קאַנאַדע, אויסטראַליע און אייראָפּע האָבן געשריבן וועגן דער אויפֿפֿירונג. דאָס ישׂראלדיקע טעלעוויזיע־וועזן האָט עס פֿילמירט און אַפֿילו געווידמעט אַ טעלעוויזיע־פּראָגראַם דער טעמע מיטן רעדאַקטער פֿון „אונדזער צײַט‟, מרדכי צאַנין, און אַ חבֿרה העברעיִסטן, אידעאָלאָגישע פֿאַנאַטיקער וואָס האָבן זיך גערופֿן „די כּנענים‟ וואָס האָבן אָפּגעלאַכט און חוזק געמאַכט פֿון ייִדיש, דער עיקר דאָס לערנען ייִדיש אין ישׂראל.

דערווײַל האָט מען געוויזן אויף דער ישׂראלדיקער טעלעוויזיע סצענקעס פֿון „ליאַלקעס‟ ווי די קינדער האָבן עס אויסגעשפּילט:

„מיר האָבן ליב ווען קינדער לאַכן
כאַ, כאַ, כאַ…
ווען ליאַלקעס שיינע קונצן מאַכן
האָסט געזען ווי ליאַלקעס טאַנצן?
האָסט געהערט ווי ליאַלקעס זינגען?…

איך בין דאָ דער בעל־הבית —
איך וויל איר זאָלט עס וויסן,
וועלכע ליאַלקע האָט אַליין
די שליסעלעך געשמיסן?…

מיר זײַנען נאָר פּאַיאַצעלעך
און קינדער קליינע מיינען
אַז ס’קענען טאַנצן ליאַלקעלעך
און שפּרינגען, לאַכן, וויינען.
מיר טוען נאָר די קונצעלעך,
וואָס ס’וויל דער הער דירעקטאָר,
ער טוט אַ דרײַ בײַם שליסעלע —
און אונדז דערמיט באַוועגט ער…

די „ליאַלקעס‟ זײַנען געווען אַ שלאַגער אין ישׂראל.