שאַפֿן טעאַטער פֿאַר יונג און אַלט איז אין מײַן בלוט

Creating Theater for Young and Old Is In My Blood

Yehuda Blum

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published June 28, 2017, issue of June 29, 2017.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

צוריק אין אַמעריקע… דער בינע־פֿאָרהאַנג שטייט מיר פֿאַר די אויגן, איך און מײַן גוטע חבֿרטע רינה באָראַ העלפֿט מיר פֿאַרפֿאַסן „די לידער פֿון גן־עדן‟ זי פֿרעגט מיך אין 1988: „פֿאַר וועמען שרײַבן מיר די פּיעסע?‟

ענטפֿער איך איר: „פֿאַרן שופֿלאָד! איך האָב אָבער אַ געפֿיל אַז די פּיעסע וועט געפֿינען אַן אויסלייזונג.‟

איז מיר אונטערגעקומען דזשאָו פּאַפּ (יאָסעלע פּאַפּיראָווסקי) דער וועלט־באַרימטער אימפּרעסאַריאָ פֿון שעקספּיר־פֿעסטיוואַל און „פּאַבליק טעאַטער‟, דער מענטש וועלכער האָט זיך אײַנגעשטעלט פֿאַר „שעקספּיר אין פּאַרק‟ און געוווּנען; דער זעלבער דזשאָו איז געווען פֿאַרליבט אין ייִדיש, גערעדט און געזונגען ייִדיש. ער האָט דער ערשטער געשטעלט אין זײַן באַרימטן טעאַטער „לידער פֿון גן־עדן‟.

און פֿון דעמאָלט אָן איז די פּיעסע אויסגעווען אַ וועלט, אין אייראָפּע, ישׂראל און איבער אַמעריקע.

יאָסל (דזשאָו) פּאַפּ האָט מיך געעצהט איבערצוזעצן שעקספּירס פּיעסעס אויף ייִדיש, ער איז געווען אויסן צו שטעלן שעקספּירן אויף ייִדיש אין זײַן טעאַטער. האָב איך זיך גלײַך געשטעלט איבערצוזעצן אויף אַ פֿאָלקסטימלעכן ייִדיש וואָס האָט זיך אָנגעהויבן מיט:

צו זײַן אָדער נישט צו זײַן?
דאָ ליגט דער הונט באַגראָבן…
ווער זאָגט עס ס’איז אַ תּענוג
אויסצושטיין דאָס קאַלטס און וואַרעמס
פֿונעם פּאַסקודנעם גורל?
צי זיך אַנטקעגנשטעלן
דעם באַרג מיט צרות
און נעמען זאָל אַ סוף —
צום גאַנצן שבת־גדול…

איך האָב פֿאַר אים איבערגעזעצט „ראָמעאָ און יוליאַ‟, אָבער זעט אויס אַז גאָט האָט געהאַט אַנדערע פּלענער פֿאַר מײַן באַליבטן ייִדיש־ליבהאָבער און אים פֿון אונדז פֿאַריתומט אין יאָר 1991.

דאָ וויל איך נאָר דערמאָנען אַ טעאַטראַלישן, טראַגישן מאָמענט, ווען דזשאָו פּאַפּ האָט מיר געקלונגען אַ טאָג פֿאַר זײַן טויט מיט די ווערטער:

„מרים! איך עס נישט מער, איך האָב אָנגעוווירן דעם אַפּעטיט, איז טו מיר אַ טובֿה און מאַך מיר לאַטקעס.‟

מיט טרערן אין די אויגן האָב איך אים געברענגט די לאַטקעס, פּונקט ווי זײַן מאַמע האָט אַמאָל פֿאַר אים געמאַכט.

און אַזוי האָב איך זיך געזעגנט מיט אים אויף אייביק אָבער נישט פֿון פֿאַרפֿאַסן אַ שלל מיט ייִדישע פֿאָרשטעלונגען ביזן הײַנטיקן טאָג, אַ טייל פֿון זיי געלונגענע און אַנדערע וואַרטן נאָך אַלץ אויף אַן אויסלייזונג.