אַבֿרהם סוצקעווער, אונדזער ייִדישער שעקספּיר

Avrom Sutzkever, Our Jewish Shakespeare

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published August 25, 2017, issue of August 25, 2017.

אין זײַן ליד, „הײַנט איז יאָרצײַט‟ שרײַבט אַבֿרהם סוצקעווער, איינער פֿון די גרעסטע ייִדישע פּאָעטן אין דער ייִדישער ליטעראַטור, אַזוי:

אל נקמות, הײַנט איז יאָרצײַט. יאָרצײַט. הײַנט. אַצינד —
װען גערופֿן האָט צו דיר אַן ערשט געבוירן קינד.

הײַנט איז יאָרצײַט נאָכן שמײכל איבער װאַלד און פּליין,
יעדער האָט הײַנט יאָרצײַט נאָך זײַן שוועל, נאָך זיך אַלײן.
הײַנט איז יאָרצייט נאָך מײַן צײַט, פֿאַרפֿרוירן אין פּאָנאַר,
הײַנט איז יאָרצייט נאָך מײַן מאַמעס געלן סאַמאָװאַר.

וועגן שעקספּירן האָט ער געשריבן:

ס׳איז די קללה פֿון דער צײַט
ווען די בלינדע לאָזן פֿירן זיך. פֿון משוגעים

פֿון רעכטס: מרים האָפֿמאַן, איר טאַטע — ק. שמולעוויץ און אַבֿרהם סוצקעווער
Courtesy of Mendl and Miriam Hoffman Archive/Yiddishkayt Initiative, Inc
פֿון רעכטס: מרים האָפֿמאַן, איר טאַטע — ק. שמולעוויץ און אַבֿרהם סוצקעווער

אַבֿרהם סוצקעווער — דער פּאַראַדאָקסאַלער ייִדישער לאַורעאַט פֿון צוואַנציקסטן יאָרהונדערט, וואָס פֿון איין זײַט זענען זײַנע לידער סוביעקטיוו ליריש, פֿון דער צווייטער — רעפֿלעקסיוו און צומאָל רעאַליסטיש.

געבוירן אין ווײַסרוסלאַנד, איז ער אַנטלאָפֿן מיט די עלטערן פֿון דער דײַטשער אינוואַזיע בעת דער ערשטער וועלט־מלחמה און אָפּגעשמאַכט זײַנע קינדער־יאָרן אין סיביר. אין 1920 איז ער צוריקגעקומען קיין ווילנע.

אין דער צײַט פֿונעם חורבן האָט זיך סוצקעווער געפֿונען אין ווילנער געטאָ צוזאַמען מיט טויזנטער ליטווישע ייִדן. ער האָט זיך אָנגעשלאָסן אין דער אונטערגרונט־באַוועגונג אין געטאָ, און צום סוף אַנטלאָפֿן אין די דערבײַיִקע וועלדער וווּ ער האָט זיך פֿאַרבונדן מיט די פּאַרטיזאַנער.

אין 1944 האָט סטאַלין, צוזאַמען מיטן אַנטי־פֿאַשיסטישן קאָמיטעט אין מאָסקווע, געשיקט אַ רעטונג־עראָפּלאַן נישט ווײַט פֿונעם וואַלד וווּ סוצקעווער האָט זיך געפֿונען. דער ערשטער פּרוּוו איז דורכגעפֿאַלן, דער צווייטער איז געלונגען. אין מאָסקווע איז ער באַערט געוואָרן מיט אַ ספּעציעלער ליטעראַרישער פּרעמיע פֿאַר זײַן אויסערגעוויינטלעכן שעפֿערישן גײַסט.