באַנען, ראָטשילד־גבֿירים און יאָדלע־שישקעס

Trains, Rothschilds and Christmas Tree Pine Cones


פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published November 28, 2017, issue of October 27, 2017.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

די עלעקטרישע באַנען בלײַבן טאַקע גאָר פּאָפּולער אין רוסלאַנד און ווערן באַטראַכט ווי אַ מין נאַציאָנאַלע דערגרייכונג. אין פֿאַרגלײַך מיט דער מעטראָ, וווּ דער דריטער רעלס דינט ווי דער קוואַל פֿון עלעקטרישער ענערגיע, אָבער קאָן אויך גורם זײַן אַ שׂרפֿה און אַ טויטלעכן שאָק, הענגען די דראָטן איבער די רוסלענדישע „עלעקטריטשקעס‟אויף אַ גענוג גרויסער פֿאַרזיכערטער הייך. פֿונדעסטוועגן, פֿילן אַ טייל רוסן אויך אַ נאָסטאַלגיע פֿאַרן אַלטן פּאַראָוואָז.

אינעם יאָר 1935 האָט מען אין טביליסי, די הויפּטשטאָט פֿון דער סאָוועטישער גרוזיע, געעפֿנט די ערשטע באַן־ליניע, וווּ די שולקינדער האָבן געקאָנט זיך אויסלערנען אויף אַ טשיקאַוון אופֿן ערנסטע פּראָפֿעסיעס פֿון באַן־אַרבעטער. לייזער קאַגאַנאָוויטש, סטאַלינס נאָענטער שותּף און דער דעמאָלטיקער פֿאָלקס־קאָמיסאַר פֿון טראַנספּאָרט־ענינים, האָט געשטיצט דעם פּראָיעקט; אין גיכן האָבן אַזעלכע באַן־ליניעס „פאַר קינדער‟ זיך באַוויזן אין צענדליקער שטעט איבערן גאַנצן ראַטן־פֿאַרבאַנד.

אין פֿאַרגלײַך מיט דער דערמאָנטער אַלטער באַן־ליניע אין די פֿראַנצויזישע אַלפּן, וואָס זעט אויס „עקזאָטיש‟ דווקא צוליב דעם אַלטמאָדישן אויסזען, זעט אויס די איצטיקע „קינדער‟־אײַנזבאַן אין פּעטערבורג דווקא מאָדערן, ווי אַ קלענערע קאָפּיע פֿון געוויינטלעכע הײַנטצײַטיקע באַן־ליניעס. די קליינע מאָס פֿון די וואַגאָנען זעען אָבער אויס ענלעך צום פֿראַנצויזישן וואַריאַנט און ציט אויך צו די טוריסטן.

אינעם יאָר 2014 האָט די באַן־ליניע „פאַר קינדער‟ אין פּעטערבורג באַקומען אַן אַלטן פּוילישן פּאַראָוואָז, לכתּחילה געבויט אין די 1950ער פֿאַר ערנסטע „דערוואַקסענע‟ צוועקן. אינעם ליטווישן שטעטל פּאָנעוועזש – די אַמאָליקע היים פֿון דער באַקאַנטער פּאָנעוועזשער ישיבֿה – שטייט אַן אַנדער עקזעמפּלאַר פֿון אַזאַ פּאַראָוואָז ווי אַ דענקמאָל. איין היסטאָרישע באַן־ליניע מיט קליינע און שמאָלע וואַגאָנען, ענלעך צו דער דערמאָנטער פֿראַנצויזישער באַן, באַדינט די טוריסטן אין פּאָנעוועזש אויף אַן ענלעכן אופֿן, הגם דער קלאַסישער דאַמף־לאָקאָמאָטיוו בלײַבט דאָרטן הײַנט בלויז אויפֿן מאָנומענט־פּעדעסטאַל.