דאָס נײַע ייִדישלאַנד: 5 מאָל ווין (המשך)

The New Yiddishland: Five Times Vienna (Part 2)

ווין: דער מחבר בײַ דער מצבֿה פֿון זײַן ברודער בנימין
ווין: דער מחבר בײַ דער מצבֿה פֿון זײַן ברודער בנימין

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published June 18, 2014, issue of July 04, 2014.

ווין, ווי בערלין, דינט אָפֿט ווי אַ פֿאַרבינדונג־שטאָט צווישן מיזרח־ און מערב־אייראָפּע; ס׳איז דאָך אַ קאַצנשפּרונג פֿון אונגערן, טשעכײַ, סלאָוואַקײַ און קראָאַטיע. דעריבער איז געקומען אויף אַ זינגערײַ אין דער דירה פֿונעם מוזיקער בענדזשי פֿאָקס־ראָזענס אַן אינטערעסאַנט געמיש פֿון זינגערס.

די בערלינער יאַנינאַ וווּרבס און די זינגערין מאַנועלאַ בעקער האָבן אָנטיילגענומען, ווי אויך די איבערזעצערין און זינגערין אַסיאַ פֿרומאַן פֿון כאַרקאָוו. ס׳איז אויך געקומען דער קעשענעווער אײַזיק לאָבעראַן, וועלכער האָט עמיגרירט קיין ווין אין 1991 און געשאַפֿן זײַן „אַנסאַמבל שלום־עליכם‟ אין 1993, צו שפּילן קלעזמער־מוזיק. לאָבעראַן איז נישט בלויז אַ מוזיקער, נאָר אויך אַ פֿאָרשער און האָט אַרויסגעגעבן עטלעכע זאַמלונגען — לעצטנס, דעם ייִדישן רעפּערטואַר פֿונעם ווינער חזן אַבֿרהם אַדלער (1916־2003).

בײַ דער געלעגנהייט האָט לאָבעראַן געשפּילט אַדלערס לידער אויפֿן אַקאָרדיאָן און דער זינגער יגאל אַלטשולער האָט זיי פֿאָרגעשטעלט. אין די דאָזיקע לידער פֿון חזן אַדלערן האָט מען דערפֿילט די אַמאָליקע סבֿיבֿה פֿון ווין — אַ לײַכטע טעמאַטיק וועגן נישט־געטרײַע פֿרויען און ליבעס, וואָס זענען גאָרנישט ווערט. אָבער וואָס האָט געמאַכט אַזאַ רושם, איז ווי אַלטשולער האָט זיי אויסגעטײַטש, פּונקט אין אַזאַ סטיל, ווי ס׳פּאַסט פֿאַר זיי — טעאַטראַל, קאָמיש־אָפּערעטיש — און דער עולם האָט זיך געלעקט די פֿינגער. אַלטשולער, אַ מינסקער געבוירענער, האָט געוווינט אין ישׂראל און ניו־יאָרק ביז ער האָט זיך באַזעצט אין ווין אין 1999. ר’איז אַן אויסגעשולטער חזן, אָבער ער קען אויך אַזוינע קאָמישע לידער מײַסטעריש זינגען.

די ווינער מאַמע און טאָכטער קלאַודיאַ און אסתּר ווראַטשקאָ, ביידע קלעזמאָרים, האָבן אויך געזונגען. דער פּאַסטעך האַנס ברויער האָט רירנדיק געזונגען איינס פֿון זײַנע אייגענע שאַפֿונגען; אַ ליד, אין וועלכן ער דערציילט וועגן זײַן מאַמעס אַרעסט אין ווין בײַ די נאַציס.

אין דער פֿרי, האָב איך באַשלאָסן אויסצופֿאָרשן אַ ביסל די משפּחה־געשיכטע, און כ׳בין מיט מײַן שוועסטערקינד אַרטור געפֿאָרן אין דער ווינער „קולטור־געמײַנדע‟, צו דער קהילה, צו זוכן דאָקומענטן מיט אַ שײַכות צו מײַן משפּחה. איך האָב זיך געגרייט אויף אַ ביוראָקראַטישן קאָשמאַר, כּדי צו געפֿינען מײַן מאַמעס מעטריקע, אָבער ווען מיר זענען אָנגעקומען, האָט די אַרכיוויסטקע שוין געהאַט געפֿונען די מעטריקע („געבורטשײַן”) און חתונה־צערטיפֿיקאַט פֿון מײַנע באָבע־זיידע, ליפֿשע און בנימין שעכטער.

דער זיידע בנימין שעכטער און באָבע ליפֿשע האָבן חתונה געהאַט אין 1919, און אין דער זעלבער דירה איז מײַן מאַמע געבוירן געוואָרן מיט אַ יאָר שפּעטער. דעם נאָמען פֿון דער הייבאַם איז אויך געווען פֿאַרשריבן. דערצו האָב איך אויסגעפֿונען וועגן אַנדערע קרובֿים, צווישן זיי — די מומע לאהצע, זיידע בנימינס שוועסטער, וועלכע מיר האָבן געקענט אין אַמעריקע. איר חתונה־צערטיפֿיקאַט האָב איך אויך געזען. איר מאַן האָט געהייסן נטע דינעס, און מײַן מאַמע האָט מיר דערציילט, אַז ער האָט מחבר געווען אַ העברעיִשע גראַמאַטיק, אָבער קיין סימן פֿון דער פּובליקאַציע, אויב מע האָט עס טאַקע געדרוקט, קען איך עד־היום נישט געפֿינען. ער איז געשטאָרבן אין אַ לאַגער, אָבער לאהצע האָט זיך געראַטעוועט.