ווי פֿאַרשטאַרקט מען אַ קינדס אינטערעס צו ייִדישקייט?

Keeping Kids Jewishly Connected


פֿון רייזע טורנער

Published August 03, 2014, issue of August 29, 2014.

רייזע טורנער לערנט זיך רבנות אין „היברו קאָלעדזש‟ אין באָסטאָן, מאַסאַטשוסעטס. זי האָט דרײַ מאָל אָנטייל גענומען אין דער זומער-פּראָגראַם בײַם ייִוואָ אויף דער אַוואַנסירטער מדרגה; ווי אויך צוויי מאָל אין דער ייִוואָ-ווינטער-פּראָגראַם אין אַשכּנזישער קולטור און געשיכטע. ייִדיש האָט זי זיך אויסגעלערנט אינעם באָסטאָנער „אַרבעטער-רינג‟. הײַיאָר איז זי איינע פֿון די סטיפּענדיאַנטן, וואָס האָבן באַקומען די איבערזעצונגס-סטיפּענדיע פֿונעם ייִדישן ביכער-צענטער. אין דער לעצטער צײַט האָט רייזע טורנער אָנגעשריבן אַ פּאָר אַרטיקלען פֿאַרן ענגלישן Forward.

איך שרײַב איצט, זײַענדיק אַ תּלמידה פֿון דער זומער־פּראָגראַם בײַם ייִוואָ. פֿאַרשטייט זיך, אַז איך (ווי אויך די אַנדערע תּלמידים און לערערס אין דער פּראָגראַם) לייג אַכט אויף די הײַנטיקע געשעענישן אין מדינת־ישׂראל. ווי יעדער אומגליק, מאַכט מיך דער שווערער מצבֿ דאָרט אַרײַנקלערן מערער אין מײַנע באַשלוסן; דער עיקר, צי איך לייג אַרײַן מײַן צײַט אין די ריכטיקע ענינים — סײַ פּערזענלעך, סײַ פּראָפֿעסיאָנעל?

פֿאַרשטייט זיך, קומט אַרויף די פֿראַגע: ווי אַזוי קען איך זיך פֿאַרנעמען מיט דער ייִדישער שפּראַך און מיט דער מיזרח־אייראָפּעיִשער געשיכטע אין אַזאַ תּקופֿה? עס זײַנען דאָך דאָ אַנדערע שפּראַכן, אַנדערע טיילן געשיכטע, וואָס וואָלטן גיכער אויסגעזען רעלעוואַנט צו דער הײַנטיקער מלחמה.

וואָס שייך שפּראַכן איז עבֿרית, אַוודאי אַ ברירה, און אויך ווילט זיך מיר זייער אויסלערנען אַראַביש, כּדי בעסער צו פֿאַרשטיין ביידע צדדים פֿונעם קריג. וואָס שייך געשיכטע, איז דאָ אָן אַ שיעור וואָס זיך צו לערנען וועגן דער געשיכטע פֿון דער ישׂראלדיקער רעגירונג, וועגן דער געאָפּאָליטיק פֿון מיטעלן מיזרח אין אַלגעמיין, און וועגן ווי אַזוי די געשיכטע ווערט דערציילט.

איך וויל זיך טאַקע לערנען די אַלע זאַכן, און אי”ה וועל איך דאָס באַווײַזן אין משך פֿון מײַן לעבן. אָבער פֿאָרט, לערן איך זיך איצט ייִדיש. און איך בין גרייט, אויב נישט צו באַרעכטיקן, כאָטש צו דערקלערן מײַן באַשלוס: פֿאַר וואָס דווקא ייִדיש? דאָס פֿרעגט מען מיך, און אַלע ייִדיש־תּלמידים כּסדר; און איך פֿאַרמאָג שוין עטלעכע ענטפֿערס אויף דעם, נאָר איצט וועל איך פּרוּוון ענטפֿערן אויף אַ מער פּינקטלעכער פֿראַגע: פֿאַר וואָס עפּעס ייִדיש אין שײַכות מיט מדינת־ישׂראל?

זינט מײַן ערשטן אַרײַנטריט אינעם ייִדיש־תּחום האָב איך דערשפּירט, אַז עפּעס שטעקט אין דעם; אַז דורך ייִדיש וועל איך קומען צו געוויסע ענטפֿערס אויף די פּאָליטישע פֿראַגעס, וואָס האָבן מיר פֿריִער אויסגעזען ווי אוממעגלעך צו לייזן. איר זאָלט מיר נישט פֿאַרדרייען די ווערטער: איך זאָג נישט, אַז עס וועט זיך אַרויסכאַפּן אַ נס פֿון אַ פֿאַרשטויבטן קעסטל מיט ייִדישע ביכער; נאָר איך מיין פֿאָרט, אַז עפּעס שטעקט אין דעם, און איצט וועל איך פּרוּוון דערקלערן וואָס און ווי אַזוי, לויט דעם וואָס איך האָב זיך געלערנט ביז איצט.