מענטשן און געשעענישן

אַ באַליבטער שרײַבער מיט אַ שאַפֿע סודות

A Beloved Writer With a Closetful of Secrets

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

(די 4 טע זײַט פֿון 5)

הגם דינה און עטלעכע אַנדערע מענטשן האָבן געגעבן אָנצוהערן, אַז יונין האָט געהאַט געליבטע, האָט דינה נישט געוווּסט ווער זיי זענען געווען, און די אַנדערע האָבן אָדער נישט געוווּסט, אָדער נישט געוואָלט אויסזאָגן. נאָך זײַן טויט האָט די ייִדישע אַקטריסע מינע בערן, אַ נאָענטע חבֿרטע יונינס, טאַקע פֿאַרזיכערט סילוויע: „איך בין מיט אים קיין מאָל נישט געשלאָפֿן,‟ האָט דינה געזאָגט.

„ווי אַ מיידל האָט עס מיך שטאַרק וויי געטאָן, וואָס ער פֿלעגט לויבן אַנדערע מיידלעך פֿון מײַן שול. פֿאַר וואָס האָט ער תּמיד געזוכט ליבע, מחוץ דער משפּחה? די מאַמע פֿלעגט דאָס הערן און זיך מאַכן נישט־וויסנדיק, ׳זיך אײַנגראָבן׳ אין דער צײַטונג.‟

כאָטש דינה זאָגט, אַז די מאַמע האָט יאָ אַרויסגעוויזן ליבשאַפֿט צו די טעכטער, האָט זיך דינהן אויסגעדאַכט, אַז די מאַמעס געדאַנקען זענען געווען ערגעץ אַנדערש, און אַז זי האָט מסתּמא געליטן פֿון דעפּרעסיע. דעם טאַטן האָט זי אָבער אין גאַנצן נישט פֿאַרשטאַנען. פֿון איין זײַט, האָט זי געוווּסט ווי טײַער ס׳איז אים געווען די ייִדישע שפּראַך און קולטור, און ווי שטאַרק מע האָט אים געשעצט אין דער ייִדיש-וועלט, אָבער פֿון דער צווייטער זײַט, האָט ער די טעכטער געגעבן אַ קנאַפּע ייִדישע דערציִונג. „מיר זענען געגאַנגען זעקס חדשים לאַנג אין אַ ייִדישער שול, אָבער מער ווי דאָס — נישט,‟ האָט זי געזאָגט.

ס׳פֿלעגן זיך צונויפֿקומען בײַ זיי אין דער היים באַקאַנטע ייִדישע זינגער און טעאַטער־מענטשן: מאַשע בעניע, סידאָר בילאַרסקי, מינע בערן, משה ראַוך, ריטאַ קאַרען (קאַרפּינאָוויטש) און חיהלע אַש. מע האָט געשמועסט, געזונגען און געלאַכט. דינה פֿלעגט זיך צוקוקן ווי אַלע פֿאַרברענגען, אָבער האָט זיך נישט געפֿילט ווי קיין טייל דערפֿון.

„זיי האָבן אונדז קיין מאָל נישט געפּרוּווט אַרײַנציִען אין זייער סבֿיבֿה, אָבער אין דער זעלבער צײַט, זענען זיי געווען ברוגז, וואָס מיר ווײַזן צו דעם נישט אַרויס קיין אינטערעס.‟

„דעם אמת געזאָגט, האָט עס מיר טאַקע אויסגעזען מאָדנע. כ׳האָב זיי נאָר געוואָלט זאָגן: דו זאָגסט דו ביסט אַ ייִד, אָבער דערנאָך פֿאַרלאָזסטו דײַן גאָט לטובֿת שפּראַך און קולטור?‟ זי אַליין האָט געדאָרשט נאָך אַ מער רעליגיעזער פֿאַרבינדונג. זעענדיק, אַז בײַ אירע סעקולערע עלטערן וועט זי עס נישט געפֿינען, האָט זי אָנגעהויבן אַרײַנגיין אין די קלויסטערס, און איז ממש פֿאַרכּישופֿט געוואָרן פֿון דער אָרגל־מוזיק און דער וואַרעמקייט פֿון די גלחים און דעם גאָטסדינסט. ווי אַ דערוואַקסענע, האָט זי שטודירט אין עטלעכע צווישן־רעליגיעזע טעאָלאָגישע סעמינאַרן און באַקומען אַ דיפּלאָם, וואָס דערמעגלעכט אירי צו דינען ווי אַ גײַסטיקע פֿירערען פֿאַר אַלע רעליגיעס. הײַנט, אויפֿן טיש אין איר גאַסטצימער, אָנגעשפּאַרט אין דער וואַנט, שטייט טאַקע אַ בילד פֿון יעזוס — אַ סימן, אַז דינה האָט אויסגעקליבן אַ גאָר אַנדערן דרך פֿון אירע טאַטע־מאַמע.

אינטערעסאַנט, אַז איבערן בילד פֿון יעזוסן — הענגט איר טאַטנס אַ קינסטלערישע צייכענונג פֿון די דרײַ אותיות, ג־אָ־ט.