אַ באַליבטער שרײַבער מיט אַ שאַפֿע סודות

A Beloved Writer With a Closetful of Secrets

וואָלף יונין מיט זײַן טעכטערל, דינה
Courtesy Dina Mann
וואָלף יונין מיט זײַן טעכטערל, דינה

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published October 08, 2014, issue of October 24, 2014.

(די 5 טע זײַט פֿון 5)

יונינס אַמאָליקע קאָלעגעס האָבן נישט געוווּסט, וואָס עס האָט זיך געטאָן בײַ אים אין דער היים, אָבער אייניקע האָבן באַמערקט, אַז עפּעס איז געווען נישט גלאַטיק. „שפּעטער, אין די 1960ער יאָרן, איז אים געווען אָנגעזאָליעט אויפֿן האַרצן, ער איז געווען פֿאַרביטערט אויף דער גאַנצער וועלט,‟ האָט באַמערקט מרים האָפֿמאַן, אַ געוועזענע ייִדיש־לערערין אין קאָלומביע.

אַנדערע פֿרײַנד און קאָלעגעס האָבן אָבער געזאָגט, אַז ער האָט שטאַרק ליב געהאַט זײַן אַרבעט, און דערפֿאַר זיך תּמיד באַצויגן צו אַלעמען און אַלצדינג מיט באַגײַסטערונג און הומאָר.

„ער איז תּמיד אַרומגעגאַנגען מיט אַ וואַרעמען שמייכל, און זיך געוויצלט,‟ האָט ד״ר לאַפּין געזאָגט. „ער האָט יעדן טאָג, למשל, געטראָגן אַ רוקזעקל מיט ביסקוויטן און קעז, און געזאָגט: ׳כ׳גיי קיין מאָל נישט אַרויס פֿון שטוב אָן פּראָוויאַנטן!

„מיר האָבן אים פֿאַרגעטערט,‟ האָט באַמערקט נינאַ ראָגאָוו, די אַלמנה פֿונעם ייִדישן אַקטיאָר, דוד ראָגאָוו, וואָס ביידע זענען יאָרן לאַנג געווען זײַנע גוטע פֿרײַנד. „ער איז געווען זייער סימפּאַטיש מיט אַ סך הומאָר. מיר פֿלעגן שמועסן אויפֿן טעלעפֿאָן שעהען לאַנג, און זיך געהאַלטן אין איין וויצלען.‟

יונין (זיצט, אין מיטן) בעת אַ ייִדישער אונטערנעמונג אין די 1970ער יאָרן. אויף רעכטס: זײַן פֿרוי, סילוויע. לינקס: חיים גראַדע. צווישן די שטייענדיקע: דוד ראָגאָוו, יאָני פֿײַן און נינאַ ראָגאָוו
יונין (זיצט, אין מיטן) בעת אַ ייִדישער אונטערנעמונג אין די 1970ער יאָרן. אויף רעכטס: זײַן פֿרוי, סילוויע. לינקס: חיים גראַדע. צווישן די שטייענדיקע: דוד ראָגאָוו, יאָני פֿײַן און נינאַ ראָגאָוו

ווען יונין איז געשטאָרבן פֿון אַ לונגען־ראַק צו 76 יאָר, איז עס געווען אַ גרויסער קלאַפּ פֿאַר סילוויע. זײַן באַליבטן מאַנטל און היטל האָט זי געשאָנקען דוד ראָגאָוון, אָבער יאָרן לאַנג האָט זי נישט געוואָלט מע זאָל אַרבעטן אויף זײַן אַרכיוו. די טויזנטער צעפֿלויגענע בויגנס פּאַפּיר און צעטעלעך, פֿול מיט נאָטיצן, האָבן איר דערמאָנט אין זײַן ענערגישער, צעצווײַגטער פּערזענלעכקייט, און דערפֿאַר האָט זי עס געוואָלט האַלטן אַזוי.

ערשט אין 2011, ווען סילוויע האָט שוין אַליין געהאַלטן בײַם סוף פֿון לעבן, האָט זי דערלויבט דינהן אַוועקצוגעבן דעם אַרכיוו אין ייִוואָ — בסך־הכּל, 80 קעסטלעך, פֿול מיט קאָרעספּאָנדענץ, שאַפֿערישע און פּערזענלעכע מאַטעריאַלן. דער אַרכיוו ליגט דערווײַל אין סקלאַד פֿון ייִוואָ און וואַרט, אַז עמעצער זאָל אים, סוף־כּל־סוף, אויססדרן.

הײַנט רעדט דינה וועגן איר טאַטן מיט ליבשאַפֿט און מיט באַדויער, וואָס די באַציִונגען צווישן זיי זענען נישט געווען וואַרעמער. זי איז מקפּיד אַרײַנצושטעלן מעלדונגען אין דער פּרעסע סײַ אויף זײַן, סײַ אויף איר מאַמעס יאָרצײַט — אַ זאַך, וואָס אַ סך קינדער פֿון ייִדישע שרײַבער טוען דווקא נישט.

זי זעט אים הײַנט מיט אַנדערע אויגן. הגם זײַן גאַנץ לעבן האָט ער זיך געהאַלטן פֿאַר אַ פֿרײַדענקער, זאָגט זי, אַז פֿאַר זײַן פּטירה, האָט ער דווקא געהאַלטן אין דער האַנט אַ באַנד יהואשס איבערזעצונג פֿון תּנ״ך — און געלייענט תּהילים.