מיט אַ חודש צוריק האָט געזאַ ראָריג, דער 48־יאָריקער אונגערישער הויפּט־אַקטיאָר פֿונעם שטאַרק געלויבטן חורבן־פֿילם „שאולס זון‟ איבערגעלעבט אַ רירנדיקן מאָמענט.
אינעם פֿילם שפּילט ראָריג אַ מיטגליד פֿון דער זאָנדערקאָמאַנדאָ — דער אָפּטייל פֿון ייִדישע מענער־אַרעסטאַנטן אין די נאַציסטישע אומברענג־לאַגערן, וואָס מע האָט זיי געצוווּנגען צו באַגלייטן די אַנדערע ייִדן צו דער גאַזקאַמער, פֿאַרברענען די קערפּערס און אַרײַנשאַרן דאָס אַש פֿון די ביינער אין טײַך. דער אַקטיאָר איז געקומען אויף אַ ווײַזונג פֿונעם פֿילם בײַם „לאָס־אַנדזשעלעסער קינאָ־פֿעסטיוואַל‟ אין איינעם מיט זײַן רעזשיסאָר, לאַזלאָ נעמעס. נאָכן פֿילם איז אַ מאַן פֿון עולם צוגעקומען צו אים און געפֿרעגט, צי ער וויל זיך באַקענען מיט עמעצן, וואָס איז טאַקע אַמאָל געווען אַ טייל פֿון דער זאָנדערקאָמאַנדאָ. „ער וווינט בלויז עטלעכע גאַסן פֿון דאַנען,‟ האָט דער מאַן געזאָגט.
„אַוודאי,‟ האָט ראָריג, אַ פֿאַרחידושטער, געענטפֿערט. אין גיכן איז ער געזעסן מיט דאַריאָ גבאַי, אַ 93־יאָריקער גריכישער ייִד, וואָס איז דעפּאָרטירט געוואָרן קיין אוישוויץ־בירקענאַן אין 1944. צווישן די 950 מיטגלידער פֿון דער אוישוויצער זאָנדערקאָמאַנדאָ, האָבן בלויז 90 איבערגעלעבט די מלחמה, ווײַל די נאַציס האָבן זיי, געוויינטלעך, אויסגעהרגעט יעדע דרײַ חדשים, פֿאַר זייער „וויסן צו פֿיל‟ וועגן דעם גענאָציד־פּראָצעס. גבאַי איז איינער פֿון די איינציקע, וואָס זענען נאָך פֿאַרבליבן.
בעת אַן אינטערוויו מיטן „פֿאָרווערטס‟, האָט ראָריג דערציילט וועגן דער באַגעגעניש. „מיר זענען אַרויסגעגאַנגען אויף אַ טיי, און ס׳איז געווען זייער רירנדיק פּשוט צו האַלטן זײַן האַנט. ער האָט אַפֿילו געוווּסט עטלעכע ווערטער אויף אונגעריש.‟ לויט „יד־ושם‟ האָט מען 400,000 אונגערישע ייִדן פֿאַרברענט אין דער קרעמאַטאָריע אין בירקענאַו.
ראָריגס חשק צו כאַפּן אַזוינע מאָמענטן איז אַ שטריך, וואָס שיידט אים אונטער פֿון ס׳רובֿ אַקטיאָרן הײַנט צו טאָג. אַ פֿרומער ייִד, דער מחבר פֿון זיבן ביכער פּאָעזיע אויף אונגעריש און דער טאַטע פֿון פֿיר קינדער אין ריווערדייל, ניו־יאָרק, איז ער, צום בעסטן, באַקאַנט צווישן די קרובֿים און פֿרײַנד פֿון זײַן ייִדישן נאָמען, רפֿי [ראַפֿי]. דרך־אַגבֿ, איז ער אויך מײַן שכן און אַ גוטער פֿרײַנד.
אָבער זינט לאַזלאָ, מיט וועמען ער האָט זיך באַקענט אין ניו־יאָרק מיט אַכט יאָר צוריק, האָט אים פֿאַרבעטן צו שפּילן די הויפּט־ראָלע אין זײַן ערשטן פֿולן פֿילם, איז ער פּלוצעם, און אַ ביסל נישט־וועלנדיק, געוואָרן אַ פֿילם־שטערן. צענדליקער אַרטיקלען און אינטערוויוען מיט ראָריג און לאַזלאָ געפֿינען זיך שוין אין דער אינטערנעץ זינט דעם פֿילמס פּרעמיערע בײַם קאַנער קינאָ־פֿעסטיוואַל אין מײַ.
The Yiddish Daily Forward welcomes reader comments in order to promote thoughtful discussion on issues of importance to the Jewish community. In the interest of maintaining a civil forum, The Yiddish Daily Forwardrequires that all commenters be appropriately respectful toward our writers, other commenters and the subjects of the articles. Vigorous debate and reasoned critique are welcome; name-calling and personal invective are not. While we generally do not seek to edit or actively moderate comments, our spam filter prevents most links and certain key words from being posted and The Yiddish Daily Forward reserves the right to remove comments for any reason.