ווי צו ניצן „פֿייסבוק‟ אויף ייִדיש

Using "Facebook" in Yiddish


פֿון לייזער בורקאָ

Published January 26, 2016, issue of February 19, 2016.

מאַרק צוקערבערג, וואָס איז הײַנט 31 יאָר אַלט (און פֿאַרמאָגט אַן ערך 46 ביליאָן דאָלאַר), האָט געשאַפֿן דאָס וועבזײַטל „פֿייסבוק‟ אין 2004, ווען ער איז נאָך געווען אַ יונגער סטודענט אין האַרוואַרד־אוניווערסיטעט. דערווײַל האָט זײַן באַשעפֿעניש זיך אויפֿגעבלאָזן אין אַ ריזיקער אימפּעריע מיט איבער 1.2 ביליאָן מיטגלידער איבער דער גאָרער וועלט — כּמעט 17% פֿון דער מענטשהייט!

ניט געקוקט אויף צוקערבערגס ייִדישקייט, זײַנען די ייִדן בלויז אַ קליינטשיקער פּראָצענט פֿון דער דאָזיקער מאַסע, און די ייִדן, וואָס רעדן ייִדיש, — נאָך אַ קלענערער. ערשטנס, האָבן אַ סך פֿון די פֿאַרבליבענע ייִדיש־רעדער הײַנט מתושלחס יאָרן און זיי זײַנען מערסטנס ניט באַקאַנט מיט די טעכנאָלאָגישע חידושים פֿון די לעצטע פּאָר צענדליק יאָר. („קאָמפּיוטערס? פֿע!‟)

צווייטנס, זײַנען אַ סך אַנדערע ייִדיש־רעדער חסידים, וואָס אָדער זיי האָבן ניט קיין צוטריט צו דער אינטערנעץ („קאָמפּיוטערס? פֿע!‟), אָדער זיי זײַנען אַקטיוו, דער עיקר, אויף אַנדערע וועבזײַטלעך, ווי „אײַ־וועלט‟ און „קאַווע־שטיבל‟. די „פֿייסבוק‟־סבֿיבֿה איז צו אָפֿן פֿאַר אַפּיקורסות און פֿרײַע מיינונגען, אַז אַן אמתער פֿרומאַק זאָל זיך דאָרט פֿילן אין דער היים.

פֿון דעסטוועגן, איז „פֿייסבוק‟ געוואָרן אַ וויכטיק סאָציאַל און נײַעס־מיטל פֿאַר אונדזערע וועלטלעכע ייִדישיסטן, ווײַל ס׳איז פֿאָרט דער בעסטער אופֿן צו בלײַבן אין פֿאַרבינדונג מיט אַ סך מענטשן, פֿאַרשפּרייט איבער פֿאַרשיידענע שטעט, לענדער, און קאָנטינענטן. אַז מע וויל באמת וויסן וואָס ס’טוט זיך אין דער ייִדיש־וועלט, דאַרף מען: א) לייענען דעם „פֿאָרווערטס‟, און ב) לייענען „פֿייסבוק‟. ייִדיש איז דאָרט אַפֿילו איינע פֿון די אָנגענומענע שפּראַכן, אַזוי אַז ס׳איז מעגלעך צו מאַכן, אַז כּמעט דער גאַנצער אָפֿיציעלער טעקסט פֿונעם וועבזײַטל זאָל זיך באַווײַזן אַויף ייִדיש.

צום באַדויערן, הינקט אונטער די שפּראַך פֿון דעם דאָזיקן ייִדיש־„פֿייסבוק‟, ווײַל די איבערזעצונג האָבן געמאַכט אָדער גרויסע עמי־הארצים, אָדער עפּעס אַ קאָמפּיוטער־פּראָגראַם — אָדער ביידע. למשל, פֿאַרן באַגריף News Feed — דאָרט וווּ די לעצטע נײַעס באַווײַזן זיך — האָט מען געשטעלט „נײַעס־קאָרמע‟, ד”ה ווערטערלעך איבערגעזעצט feed מיט „קאָרמע‟, וואָס מע גיט חיות צו עסן. ס׳איז אויך דאָ אַ „זײַטן־קאָרמע‟ (Pages Feed), אַ „רעדאַקטירונגען פֿירלייגן‟ (Suggest Edits), „דאַטנשיץ־דורכוועגן‟ (Privacy Shortcuts), און נאָך אַזעלכע „וואָרטמאָנסטערס‟, וואָס קיין ייִדיש־קענער וועט ניט ברענגען אויף די ליפּן.

די „ייִדיש־ליגע‟ פּרוּווט איצט אונדז אויסלייזן פֿון דער דאָזיקער מכּה און האָט צוגעשטעלט פֿרישע טערמינען, וואָס זייערע מומחים האָבן געשאַפֿן מיט שׂכל און מיט אַ ייִדישן טעם. מיר גיבן זיי אונטן מיט אַ ביסל קאָמענטאַר: