דאָס וויגליד ווי אַן אָפּשפּיגלונג פֿון דער מאַמעס נשמה

The Yiddish Lullaby As Mirror of a Mother's Inner Life

Yehuda Blum

פֿון מיכאל לײַנוואַנד

Published September 01, 2017, issue of August 25, 2017.

דאָס וויגליד געהערט צו די אינטימסטע זשאַנערן. מוטער און קינד, און קיינער אין מיטן. די מאַמע פֿילט אָן איר מאָנאָלאָג מיט אירע פֿאַרבאָרגנסטע געדאַנקען און פֿאַרלאַנגען. נאָר מיט איר קינד קאָן זי זײַן אַזוי אָפֿן־האַרציק. פֿאַר אים קאָן זי אויסוויינען איר ביטער האַרץ אָדער, אדרבא, זיך איבערנעמען, חלומען און זיך באַקלאָגן. אים קאָן זי פֿאַרגעטערן, דערציִען, מוסרן און… שילטן. און דער מאַמעס אינטימער מאָנאָלאָג פֿאַרװאַנדלט זיך שיִער נישט אין אַ דיאַלאָג מיט אַ „מיטשפּרעכער”, וואָס פֿאַרשטייט אַלעס און דערווידערט דערבײַ ניט.

נאָר געוויינטלעך נייטיקט זיך דער אַזוי גערופֿענער מאָנאָ־דיאַלאָג אין אַן אומזעעוודיקער דריטער פֿיגור. צום אָפֿטסטן איז דאָס דעם קינדס טאַטע. נאָר ניט זעלטן פֿאַרטרעטן אים אַ קלאָר ווײַס ציגעלע, אַ מלאך, צי גאָר דער אייבערשטער אַליין.

װעגן וואָס זשע זינגט די מאַמע, וויגנדיק איר קינד? וואָס וויל זי, וואָס בעט זי פֿאַר אים? ראשית, פֿאַרשטייט זיך, אַז דאָס קינד זאָל זײַן געזונט און שטאַרק, שיין און רײַך, און ניט וויסן פֿון קיין צרות.

שלאָף, מײַן קינד,
זאָלסט מיר זײַן אַזױ לאַנג געזונט
ביז אַ פֿעדער וועט ווערן אַ פֿונט.

זאָלסט מיר זײַן אַזוי לאַנג רײַך
ביז אַ פֿייגעלע וועט אויסטרינקען אַ טײַך.

זאָלסט מיר האָבן שלמה המלכס חכמה,
יוסך הצדיקס צורה
און שמשון הגיבורס גבורה.

ווי אַ סימבאָל פֿונעם קינדס געזונט טרעט אָפֿט אַרויס דאָס אויבן דערמאָנטע ציגעלע:

אונטער דעם קינדס וויגעלע
שטייט אַ קלאָר װײַס ציגעלע.
דאָס ציגעלע ז’געפֿאָרן האַנדלען
ראָזשינקעס מיט מאַנדלען.
ראָזשינקעס מיט מאַנדלען איז זייער זיס.
מײַן קינד וועט זײַן געזונט און פֿריש.

דאָס געשטאַלט פֿונעם קלאָר ווײַסן ציגעלע איז זייער פּאָפּולער אין דעם ייִדישן וויגליד. דער טעקסט פֿונעם אויבן געבראַכטן ליד האָט אַ סך וואַריִאַנטן. בײַ אַבֿרהם גאָלדפֿאַדענען סימבאָליזירט דאָס ציגעלע מיט די ראָזשינקעס מיט מאַנדלען דאָס וווילזײַן פֿונעם קינד.

אונטער ייִדעלעס וויגעלע
שטייט אַ קלאָר װײַס ציגעלע.
ייִדעלע װעט פֿאָרן האַנדלען,
דאָס װעט זײַן דײַן באַרוף —
ראָזשינקעס מיט מאַנדלען.
שלאָף זשע, ייִדעלע, שלאָף.