ראָש־השנה שרײַבן זײ...

How Dare They Write on Rosh Hashonah!


פֿון מנחם מענדל

Published September 28, 2014, issue of October 10, 2014.

ראָש־השנה צום דאַװנען בײַ דעם באַרימטן צדיק, דעם יהודי הקדוש. שױן אַ היפּשע װײַלע װי מע האָט פֿאַרענדיקטן תּפֿילת־שחרית, און דער עולם װאַרט מיט גרױס יראת־הכּבֿוד אַז דער צדיק זאָל אַרױסקומען פֿון זײַן צימער, װוּ ער איז זיך מכין צו די תּקיעות, און מע זאָל אָנהײבן זאָגן „למנצח‟.

אָבער אַ װײַלע נאָך אַ װײַלע פֿאַרגײט, און דער צדיק באַװײַזט זיך נישט. װאַרט דער עולם אַ ביסל פֿאַרחידושט, מע װײסט דאָך, אַז אַזױ לאַנג זאַמט ער זיך קײן מאָל נישט. װאָס זאָל דאָס באַדײַטן? נאָך מער איז דער עולם פֿאַרגאַפֿט געװאָרן, װען די טיר פֿון רבינס צימער האָט זיך געעפֿנט און דער צדיק איז אַרױסגעקומען. די, װעלכע זײַנען נישט צום ערשטן מאָל אום ימים־נראָים בײַם צדיק, זײַנען גאָר דערשראָקן געװאָרן. נאָך קײן מאָל פֿריִער האָט מען אַזעלכס נישט געזען. דער צדיק, בײַ װעמען עס האָט שטרענג געהערשט שׂימחה, װעמענס אױגן האָבן שטענדיק געשטרעבט מיט חדווה, בײַ װעמען עצבֿות איז געװען פֿאַררעכנט פֿאַר אַ שלעכטער מידה, גײט ממש געבױגן אין דרײַען, אױפֿן הײליקן שטערן זײַנען אױסגעלײגט קנײטשן, די אױגן קוקן מיט אומעט, און דאָס פּנים, װאָס האָט תּמיד געלױכטן, איז פֿאַרמרה־שחורהט.

װערט בײַ יעדן אײַנגעפֿאַלן דאָס האַרץ. מע װײסט, אַז אומזיסט איז דאָס נישט. װער װײסט װאָס דער צדיק האָט דערזען. איז, חלילה, פֿאַראַן אין די עולמות־העליונים אַ קיטרוג אױף ייִדן? און איז דער קיטרוג אַזױ גרױס, אַז דער צדיק דאַרף זײַן אַזױ צעטראָגן?…

פֿרעגן, אָבער, װעט מען דאָך נישט. שװײַגט מען. און דאָס האַרץ צאַפּלט, השם־יתברך זאָל זיך מרחם זײַן.

און דער צדיק רעדט קײן װאָרט נישט, ער גײט אַרױף אױף דער בימה, ציט אַריבער דעם טלית איבערן קאָפּ און הײבט אָן זאָגן “למנצח”. אָבער, ער זאָגט עס גאָר מיט אַן אַנדער קול, עס פֿעלט שׂימחה. דאָס קול זײַנס ציטערט און עס דאַכט זיך, אַז ער קרעכצט, חלילה. און װען עס קומט צו די פּסקים פֿון “קר’ע שט’ן”, הערט זיך שױן אַ געװײן אין די װערטער. װערט דער עולם אױף אַן אמת בײַ זיך אַראָפּגעפֿאַלן. מע זעט בחוש, אַז דער כּוח פֿון דעם ניט־גוטן איז שטאַרק. צום ערשטן מאָל, נאָך פֿיל־פֿיל יאָרן, װאָס דער יהודי הקדוש פּראַװעט אַזאַ סאָרט תּקיעות.