ראָש־השנה שרײַבן זײ...

How Dare They Write on Rosh Hashonah!


פֿון מנחם מענדל

Published September 28, 2014, issue of October 10, 2014.

(די 5 טע זײַט פֿון 5)

און ר’ לײב דערצײלט:

— דערװוּסט פֿון דעם ענין האָב איך זיך ערשט מוציאי־יום־כּיפּור. דער שׂר־המדינה איז אַ גרױסער צורר־היהודים. שױן לאַנג װי ער זוכט פֿאַרשידענע עצות צו טאָן שלעכטס ייִדן, מקפּח צו זײַן זײער פּרנסה און דאָס גלײַכע… מיט אַ קורצער צײַט צוריק האָט ער בײַ זיך באַשלאָסן אַרױפֿצולײגן אױף יעדן ייִדישן סוחר גרױסע צינזן. ממילא װאָלט אַזאַ זאַך געמאַכט אומגליקלעך אַ גרױסע צאָל ייִדן.

גערעדט און געטאָן, — ער האָט אַרײַנגערופֿן צו זיך זײַן סעקרעטאַר און געהײסן אים אױפֿשרײַבן דעם נײַעם געזעץ. געװען איז דאָס ראָש־השנה, װען די ייִדן זײַנען גראָד געװען אין שיל. איז דער שׂונא־ישׂראל געזעסן און געהאַט גרױס נחת, בשעת ער האָט זיך פֿאָרגעשטעלט, װאָס פֿאַר אַ רושם די גזירה װעט מאַכן אױף די ייִדן.

װען דער סעקרעטאַר האָט דערלאַנגט דעם מיניסטער די פּאַפּירן איבערצולײענען און אונטערחתמנען, איז פּלוצעם אָנגעקומען אַ ספּעציעלער שליח און אים גערופֿן צו פֿאָרן װעגן אַ גאָר װיכטיקן ענין. ער האָט געמוזט איבערלאָזן די פּאַפּירן און זײ חתמנען אַן אַנדערש מאָל, און איז אַװעקגעפֿאָרן.

צוריקגעקומען איז ער פּונקט אום יום־כּיפּור און באַלד געהײסן צו ברענגען אים די פּאַפּירן. אַז ער האָט זײ איבערגעלײענט און גענומען די פּען און זי אײַנגעטונקען אין טינט, כּדי צו חתמענען, האָט ער ניט־װילנדיק איבערגעקערט דאָס פֿלעשל טינט אױף די־אָ פּאַפּירן, און זײ זײַנען אין גאַנצן פֿאַרפֿלעקט און קאַליע געװאָרן. אַ צעטומלטער, האָט ער גענומען עפּעס אַ קלײד, װאָס איז געלעגן לעבן אים און אָפּגעװישט די צעגאָסענע טינט. ער האָט זיך אָבער געכאַפּט, אַז דערמיט האָט ער פֿאַרשמירט זײַן טײַערן קלײד און געװאָרן שטאַרק אין כּעס, און צעריסן די פּאַפּירן, און געשריִען, אַז װי באַלד עס האָט אים געטראָפֿן אַזאַ מעשׂה, מסתּמא לאָזט נישט דער ייִדישער גאָט טשעפּען זײַן געליבט פֿאָלק.

דאָס אַלץ, — האָט ר’ לײב פֿאַרענדיקט, — האָט מיר דערצײלט דער סעקרעטאַר אַלײן. הײַנט, װי אַזױ זאָל איך נישט זײַן פֿרײלעך?… אַ קלײניקײט, אַזאַ מעשׂה?… אום ראָש־השנה געשריבן, אום יום־כּיפּור האָט ער געװאָלט חתמנען און אַרױסגעלאָזן האָט זיך אַלץ בכי־טובֿ, אַ דאַנק דעם רבונו־של־עולם.

און װען די חסידים האָבן דאָס דערהערט, האָבן זײ ערשט רעכט פֿאַרשטאַנען, װאָס בײַם צדיק איז פֿאָרגעקומען ראָש־השנה און יום־כּיפּור. עס איז זײ אױך קלאָר געװאָרן, װאָס דער צדיק האָט אַזױ מאָדנע געטײַטשט: „בראָש־השנה יכתּבֿון‟, אום ראָש־השנה שרײַבן זײ, און „וביום צום כּיפּור יחתּמון‟, װילן זײ גאָר חתמנען. ער, דער צדיק האָט געזען װאָס דער שׂר־המדינה פּלאַנירט צו טאָן, האָט ער עס אָפּגעשריִען און די גזירה מבֿטל געמאַכט. דער צדיק האָט דעם פּשט ריכטיק געטײַטשט.

* מנחם מענדל איז אַ פּען־נאָמען פֿון רבי מנחם־מענדל משי־זהבֿ. ער איז געבױרן געװאָרן אין 1937. מנחם מענדל איז אַ באַקאַנטער רבֿ, מחבר און רעדאַקטאָר פֿון אַריבער 300 ביכער, איבער הױפּט אױף ייִדיש. די נאָװעלע „ראָש־השנה שרײַבן זײ…‟ איז אַרײַן אינעם בוך „יום־טובֿ־ערצײלונגען — יום־כּיפּור‟, 1981, ירושלים.