דאָס נײַע ייִדישלאַנד: שטאָקהאָלם

The New Yiddishland: Stockholm

די זינגערין אַן קעמערלינג־יוספֿזאָן מיט איר משפּחה: (פֿון רעכטס) טאָכטער, לודוויג יוספֿזאָן, אַן קעמערלינג־יוספֿזאָן, נחמה סאָקאָלאָוו, סאָניע קעמערלינג
די זינגערין אַן קעמערלינג־יוספֿזאָן מיט איר משפּחה: (פֿון רעכטס) טאָכטער, לודוויג יוספֿזאָן, אַן קעמערלינג־יוספֿזאָן, נחמה סאָקאָלאָוו, סאָניע קעמערלינג

פֿון איציק גאָטעסמאַן

Published August 20, 2014, issue of September 12, 2014.

דער פֿרילינג קומט אַ ביסל שפּעטער אין די סקאַנדינאַווישע לענדער, האָב איך אויסגערעכנט מײַן נסיעה דורך מערבֿ־אייראָפּע, איך זאָל אָנקומען קיין שוועדן און פֿינלאַנד אין דער צווייטער העלפֿט מײַ. דער ווינטער פֿון 2013—2014 איז בכלל געווען אַ מילדער אין אייראָפּע להיפּוך צום לאַנגן, קאַלטן ווינטער אין ניו־יאָרק, וואָס איז נישט אַריבער ביז אין מיטן אַפּריל.

איידער איך בין אַרויסגעפֿאָרן פֿון ניו־יאָרק האָב איך דערציילט אַ בריטישן מיטאַרבעטער אינעם Forward, אַז איך פֿאָר קיין אַבערדין, שאָטלאַנד, האָט ער מיך געוואָרנט, אַז דאָרטן קען מען זיך גוט אָנפֿרירן. ווען איך בין אַהין אָנגעקומען סוף מאַרץ, האָב איך אים געשיקט אַ דאַנק פֿאַר דער וואָרענונג, אָבער געלאָזט וויסן, אַז די טעמפּעראַטור אין אַבערדין יענעם טאָג איז געווען פּונקט די זעלבע ווי אין ניו־יאָרק!

אין שוועדן האָב איך געהאַט מזל מיטן וועטער, און איך בין שוין אַליין נישט געפֿאָרן פֿון אָרט צו אָרט. איך האָב זיך געטראָפֿן מיט מײַן פֿרוי, נחמה סאָקאָלאָוו, וועלכע האָט פֿאַר דעם פֿאַרבראַכט דרײַ וואָכן אין מאָסקווע און פּעטערבורג, און צוזאַמען זענען מיר אַרומגעפֿאָרן די לעצטע צוויי וואָכן פֿון מײַן רײַזע.

מיט אַ שיף זענען מיר אַריבערגעפֿאָרן איבערן ים פֿון דענמאַרק קיין גאָטעבאָרג, שוועדן, די צווייט־גרעסטע שטאָט אין לאַנד; אַ שיינע שטאָט מיט אַ שיל און אַ ייִדישער קהילה. אַ סקולפּטור לזכּרון דעם העלד פֿונעם חורבן, דעם שוועדישן דיפּלאָמאַט ראַוּל וואַלענבערג, געפֿינט זיך אין מיטן דער שטאָט. פֿון גאָטעבאָרג זענען מיר ווײַטער געפֿאָרן מיט דער באַן קיין שטאָקהאָלם.

אַז ס׳איז לעבעדיק אין דער ייִדיש־וועלט פֿון דער שוועדישער קרוינשטאָט איז נישט קיין נײַעס פֿאַר אונדזערע לייענער. אויף די אָרטיקע זומער־סעמינאַרן האָבן זיך באַטייליקט און אָפּגעגעבן באַריכטן אונדזערע „פֿאָרווערטס‟־קאָרעספּאָנדענטן גענאַדי עסטרײַך און רחל שעכטער, צווישן אַנדערע. מײַן קאָנטאַקט, יעקבֿ קאַלוסקי, איז איינער פֿון די אָנפֿירער פֿון דער טרופּע „די שטאָקהאָלמער ייִדישע טעאַטער־אַמאַטאָרן‟. די גרופּע האָט דאָס יאָר פֿאָרגעשטעלט „גימפּל תּם‟ אויף ייִדיש אין גאָטעבאָרג און שטאָקהאָלם, איידער איך בין אָנגעקומען. ווי איך האָב אויסגעפֿונען אין קאָפּענהאַגן, שטאַמען די בעסטע ייִדיש־קענערס אין שוועדן פֿונעם גירוש־פּוילן אין 1968.

ייִדיש האָט באַקומען אַן אָפֿיציעלן מלוכה־סטאַטוס ווי אַ שוועדישע מינאָריטעטן־שפּראַך אין 2000, ווײַל מע האָט געקענט באַווײַזן, אַז מע רעדט שוין ייִדיש אין לאַנד מער ווי 200 יאָר. אַ דאַנק די באַמיִונגען פֿון סוסאַנע שנײַדערמאַן־ריץ, וועלכע פֿירט אָן מיטן „פֿאַרבאַנד פֿאַר ייִדיש אין שוועדן‟, איז די אָנערקענונג צו שטאַנד געקומען. דעם „פֿאַרבאַנד‟ האָט מען אָרגאַניזירט מיט יאָרן פֿריִער אין 1976, אָבער מיטן נײַעם סטאַטוס האָט די מלוכה אָנגעהויבן פֿינאַנציעל צו שטיצן זײַנע אַקטיוויטעטן. בײַ מײַנע פֿאָלקלאָר־לעקציעס האָב איך זיך אויך דערוווּסט, אַז שנײַדערמאַן־ריץ קען שיין זינגען אַ זעלטענעם רעפּערטואַר פֿון ייִדישע לידער, וואָס זי האָט זיך אויסגעלערנט פֿון איר טאַטן.